Travmatik bir durumdan sonra odaklanmak

Trafik kazası, şiddet içeren suçlar, terör saldırısı, küresel salgın ya da deprem gibi yıkıcı ve rahatsız edici olayların ardından travmatik stres yaşamanız normaldir. Olay daha tazeyken yoğun bir şok, kafa karışıklığı, korku, stres, suçluluk duygusu veya bunalmış hissedebilirsiniz. Unutmayın ki bu duyguları yaşamak için olayı birinci elden yaşamış biri olmanıza gerek yok.

Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), travmatik bir olay, bir dizi olay veya bir dizi koşul yaşamış veya tanık olmuş kişilerde ortaya çıkabilen psikiyatrik bir bozukluktur. Bir kişi bunu duygusal veya fiziksel olarak zararlı veya yaşamı tehdit edici olarak deneyimleyebilir ve zihinsel, fiziksel, sosyal ve/veya ruhsal esenliğini etkileyebilir. - APA

Artık 7/24 ulaşabildiğimiz ve takip ettiğimiz sosyal medya sayesinde hepimiz dünyanın herhangi bir yerinde yaşanan bu korkunç trajedileri görüyor ve tekrar tekrar maruz kalarak sanki olayı ilk elden yaşamışız gibi yoğun duygular hissediyoruz. Bu yüzden uyumakta, odaklanmakta ve öfkemizi kontrol etmekte zorlanıyoruz. Aşağıda sıraladıklarımızın hepsi anormal olaylara verdiğimiz, normal tepkiler.

• Şok ve inançsızlık: Olayların gerçekliğini kabul etmekte zorlanıyorsunuz ya da uyuşmuş ve hislerinizden kopuk hissediyorsunuz.
• Korku: Aynı şeyin tekrar olacağından veya kontrolü kaybedeceğinizden endişeleniyorsunuz.
• Üzüntü veya keder: Özellikle olay sonrası insanlar vefat ettiyse veya hayatlarını değiştiren sonuçlara maruz kaldıysa yas tutuyorsunuz.
• Çaresizlik: Şiddet içeren suçların, kazaların, salgın hastalıkların veya doğal afetlerin ani, öngörülemeyen doğası, kendinizi savunmasız ve çaresiz hissetmenize neden oluyor.
• Suçluluk: Başkaları vefat ettiğinde hayatta kaldığınız için suçluluk ya da yardım etmek için daha fazlasını yapabileceğini hissediyorsunuz.
• Kızgınlık: Hükümetlere veya sorumlu olduğunu düşündüğünüz diğer kişilere kızma eğiliminde oluyorsunuz.
• Utanç: Özellikle de kontrol edemediğiniz duygular veya korkular yüzünden utanıyorsunuz.
• Rahatlama: En kötüsünün geride kaldığını veya bu olaydan başkaları kadar kötü etkilenmediğiniz için rahatlamış hissederek normale dönmeyi umuyorsunuz.

Çoğu zaman bu tepkiler olayı takip eden günler veya haftalar içinde hayat kademeli olarak normale dönerken azalmaya başlar. Ancak iyileşmenize yardımcı olmak, sinir sisteminizi sakinleştirmek ve duygusal dengenizi yeniden kazanmanın yollarını aramalısınız. 

Bu süreçleri daha sağlıklı atlatmak ve/veya ruh sağlığınızla ilgili doğru ve detaylı bilgi almak için lütfen profesyonel destek alın. 

Travmatik bir durumdan sonra iyileşmek

Duygusal dengenizi yeniden sağlamak ve hayatınızı yeniden inşa etmek de zaman alabilir. Ancak travmanın duygusal sonuçlarıyla başa çıkmak ve hayatınıza devam etmenin bir yolunu bulmak için yapabileceğiniz şeyler var.

• Öncelikle hissetmenin "doğru" veya "yanlış" bir yolu olmadığını unutmayın. İnsanlar travmaya farklı şekillerde tepki verirler, bu yüzden kendinize (veya başka birine) ne düşünmeniz, hissetmeniz veya yapmanız gerektiğini söylemeyin.
• Duygularınızı görmezden gelmeyin, bu sadece iyileşmeyi yavaşlatır. Duygularınızı deneyimlemekten kaçınmak o anda daha iyi görünebilir, ancak siz onlara dikkat edip etmeseniz de onlar varlar ve ertelemek ilerleyen dönemlerde kendini psikolojik veya fiziksel şekillerde gösterebilir. 
• Travmatik olayı saplantılı bir şekilde yeniden yaşamaktan kaçının. Tekrar tekrar düşünmek veya korkunç görüntüleri tekrar tekrar izlemek sinir sisteminizi yorabilir ve net bir şekilde düşünmenizi zorlaştırabilir. Zihninizi meşgul eden aktivitelere katılın (okumak, film izlemek, yemek yapmak, çocuklarınızla oynamak), böylece tüm enerjinizi ve dikkatinizi travmatik olaya adamamış olursunuz.
• Rutini yeniden kurun. Bir felaketten sonra, mümkün olduğunca normal rutininize geri dönmek, travmatik stresi, endişeyi ve umutsuzluğu en aza indirmenize yardımcı olacaktır. İş veya okul rutininiz bozulsa bile, gününüzü yemek yemek, uyumak, çalışmak, aile ile vakit geçirmek ve dinlenmek için düzenli zamanlarla yapılandırın.
• Önemli yaşam kararlarını beklemeye alın. Travma geçirmişken ev, iş veya aile hakkında büyük kararlar vermek sadece hayatınızdaki stresi artıracaktır. Mümkünse, hayat sakinleşene, duygusal dengenizi yeniden kazanana ve daha net düşünebilene kadar beklemeye çalışın.

Afet dönemlerinde şirketler neler yapmalı?

Bu konuyla ilgili 1999 depreminden bu yana ülkemizde ve bölgemizde meydana gelen tüm travmatik olaylara müdahale eden organizasyonlarda görev alan Klinik Psikolog Şenel Karaman, deprem felaketi sonrası şirketlerin odaklanması gerekene yani afet dönemlerinde çalışan esenliğine dair geçmiş deneyimlerini bizimle paylaştığı yazımızı okumayı unutmayın.

Travmatik bir durumdan sonra odaklanmak

Travmatik bir durumdan sonra işe odaklanmak zor olabilir ama imkansız değildir. Bu süre zarfında sabırlı olmayı ve kendinize karşı nazik olmayı unutmayın. Doğru stratejiler ve destekle üretken ve tatmin edici bir çalışma rutinine geri dönebilirsiniz. Travmatik bir durumdan sonra işinize odaklanmanıza yardımcı olacak bazı ipuçları:

• İyileşmek için zaman ayırın. İşe odaklanmaya çalışmadan önce, duygularınızı iyileştirmek ve işlemek için kendinize zaman tanımanız çok önemli. Kendinizi çok hızlı zorlamaya çalışmak yarardan çok zarar verebilir. Yas tutmak için ihtiyacınız olan zamanı ayırın, gerekirse profesyonel yardım alın.
• İşvereninizle konuşun. Kendinizi rahat hissediyorsanız, neler yaşadığınız hakkında işvereninizle konuşmayı düşünebilirsiniz. İş yükünüze uyum sağlamanıza yardımcı olmak için size esnek saatler, geçici izin vb. çeşitli destekler sunabilirler. 
• Görevlerinizi daha küçük parçalara ayırın. Odaklanmakta zorlanıyorsanız, iş yükünüzü daha küçük, daha yönetilebilir görevlere ayırmayı deneyin. Gerginliğinizi artıran görevleri listelemek ve planlanabilir parçalara bölmek daha az bunalmış hissetmenize ve hedeflerinize doğru ilerleme kaydetmenize yardımcı olacaktır. 
• Sakin bir çalışma alanı yaratın. Sakin bir çalışma alanı oluşturmak, daha odaklı ve üretken hissetmenize yardımcı olabilir. Çalışma alanınıza bitkiler, aromaterapi, doğal veya yumuşak aydınlatma gibi sakinleştirici öğeler eklemeyi deneyin. 
• Farkındalık tekniklerini kullanın. Derin nefes alma, meditasyon ve yoga gibi farkındalık teknikleri odaklanmanıza yardımcı olabilir. Sadece birkaç dakika için olsa bile, bu teknikleri uygulamak için gün boyunca kısa molalar verin. 

Journal of Traumatic Stress'te yayınlanan bir araştırma, çalışanların travmatik bir olaydan sonra işe dönmelerine yardımcı olmada akran/iş arkadaşı desteğinin önemini ortaya koydu. 

Çalışma, akran desteği alan çalışanların, diğerlerine kıyasla işe dönüş, iş verimliliği ve iş tatmini açısından önemli ölçüde daha iyi sonuçlara sahip olduğunu buldu. Spesifik olarak, akran desteği alan çalışanların %87'si 12 ay içinde işe geri dönerken, akran desteği almayan çalışanların yalnızca %69'u işe döndü. Ayrıca, müdürler, iş arkadaşları, arkadaşlar ve aile üyeleri dahil olmak üzere birden fazla kaynaktan destek alan çalışanlar, işe dönüş ve işle ilgili sonuçlar açısından en iyi sonuçları elde edenler oldu. - Journal of Traumatic Stress

Son olarak, sevdiklerinizden, iş arkadaşlarınızdan veya bir psikologdan destek almaktan korkmayın. Travmatik durumlar izole edici olabilir ve bir destek ağına sahip olmak büyük fark yaratacaktır. Güvendiğiniz insanlara ulaşın ve ihtiyacınız olduğunda yardım istemekten çekinmeyin.