Fazla çalışma onayında değişiklik

2017 yılının Ağustos ayı içerisinde çalışma hayatına yönelik birçok değişiklik yapıldı. Çıkarılan yönetmelikler ile fazla mesai, alt işverenlik, tazminat alacakları gibi birçok kritik konuda yeni düzenlemeler mevcut. Çalışma hayatının en çetrefilli konularından olan ve çoğu zaman işçi ve işvereni karşı karşıya getiren fazla mesai konusu da Ağustos ayındaki hareketlilikten nasibini aldı.

25.08.2017 tarih ve 30165 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile İş Kanunundaki fazla çalışmaya yönelik hükümlerin, yönetmelikte de desteklenerek yasa ve yönetmelik arasındaki farklar büyük ölçüde ortadan kaldırılmış oldu. İş kanunu ne diyor?4857 Sayılı İş Kanunu çalışma sürelerini ve fazla çalışma uygulamasına dair genel hükümleri Madde 63’te “Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırk beş (45) saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, iş yerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saattir. Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, iş yerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde on bir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir.

Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz. Denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir. Turizm sektöründe dört aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz; denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile altı aya kadar artırılabilir” şeklinde tanımlamıştır. Aynı maddenin son fıkrasında “Çalışma sürelerinin yukarıdaki esaslar çerçevesinde uygulama şekilleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir yönetmelikle düzenlenir.” ifadesiyle çalışma süreleri ve fazla çalışmaya yönelik güncel detaylar için yönetmeliğe bakmamız gerektiğini söylemiştir. Söz konusu yönetmelikte, 25.08.2017 tarih ve 30165 sayılı Resmi Gazete’de yayınlandığı şekliyle yapılan değişiklikte dikkat çeken en önemli detay, fazla çalışma uygulamasında işçinin onayının alınmasıyla alakalı değişiklik olmuştur. Bu değişiklik ile işçinin onayının her yıl alınması zorunluluğu ortadan kalkmış, işe girişte ya da ihtiyaç halinde fazla çalışma için bir kez onay alınması yeterli kılınmıştır.

Neler değişti?

25.08.2017 tarih ve 30165 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile yönetmeliğin 4., 8. ve 9. maddesinde değişiklik ve eklemeler yapıldı. Bu değişiklikler ile;

• Madde 4’e “Yer altında maden işlerinde çalışan işçilere, 4857 sayılı Kanunun 42. maddesi uyarınca zorunlu nedenlerle ve 43. maddesi uyarınca olağanüstü hallerde, haftalık otuz yedi buçuk saati aşan her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yüzden az olmamak üzere arttırılması suretiyle ödenir.” eklemesi yapıldı.
• Madde 8’e “4857 sayılı Kanunun 42’nci maddesi uyarınca zorunlu nedenler ve 43’ncü maddesi uyarınca olağanüstü haller dışında yer altında maden işlerinde çalışan işçilere fazla çalışma yaptırılamaz.” bendi eklendi.
• Madde 9, “Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırmak için işçinin yazılı onayının alınması gerekir. Zorunlu nedenlerle veya olağanüstü durumlarda yapılan fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma için bu onay aranmaz.
• Fazla çalışma ihtiyacı olan işverence bu onay iş sözleşmesinin yapılması esnasında ya da bu ihtiyaç ortaya çıktığında alınır ve işçi özlük dosyasında saklanır. Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapmak istemeyen işçi verdiği onayı otuz gün önceden işverene yazılı olarak bildirimde bulunmak kaydıyla geri alabilir.” şeklinde güncellendi.

Bu değişiklikler arasında en çok dikkat çeken, haliyle 9. maddedeki değişiklik oldu. Bu değişiklikle birlikte her yıl başında işçinin onayının alınması zorunluluğu ortadan kalkarak ilk işe girişte ya da ihtiyaç halinde bir kereye mahsus onay alınmasının yeterli kılınması sağlanmıştır. Bununla birlikte çalışanların verdiği onayı geri alabilme hakkı da saklı tutulmuştur. Çalışanın işe girişte ya da farklı bir tarihte ihtiyaç halinde verdiği onayı yazılı olarak işverene bildirerek geri alabilmesi mümkün olacaktır. Bunun için tanınan süre 30 gün olarak belirlenmiştir. Yani işçi fazla çalışma yapmak istemediğini belirten yazılı bir belgeyi işverene vermesinden itibaren en fazla 30 gün süreyle daha fazla çalışma yapabilecektir. Bu süre azami süre olup işveren tarafından daha erken vakitte kabul edilerek çalışanın fazla çalışma yapmama hakkı kendisine verilebilir. Yapılan bu değişikliklerle, özellikle de işçinin onayının alınmasıyla alakalı olan 9. maddedeki değişiklik sonucunda fazla çalışma uygulamasının daha kolay ve zahmetsiz yürütülmesi amaçlanmış olsa da yeni tartışmalara sebep olmuştur.

Özellikle işçi haklarının korunması noktasında, söz konusu değişikliğin işçilerin lehine değil, aleyhine işleyeceği kanısı doğmuştur. Zira işverene karşı gelmekten çekinen, işinden olma korkusuyla fazla mesai taleplerine çoğu zaman mecburen onay vermek durumunda kalan çalışanlar, bu değişiklikle bir kez onay verdikten sonra o iş yerinde çalıştıkları süre boyunca fazla çalışma yapmak zorunda kalacaklardır. Ülkemiz şartlarını düşündüğümüzde kanundan doğan hakları konusunda yeterli bilgiye sahip olmayan çalışan profili, yönetmelikte her ne kadar vazgeçme hakkı tanınmış olsa da cayma hakkını kullanmak konusunda pek başarılı olamayacak ve yapılan değişiklik işverenin işini kolaylaştırmaktan öteye gitmeyecektir.

‍

Kaynakça

‍Resmi Gazete

‍İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği‍

4857 Sayılı İş Kanunu