Bordro yönetim süreçlerinde kullanılan birçok terim ve uygulama ilk bakışta karmaşık gelebilir. Özellikle yeni başlayan İK ve muhasebe uzmanları için yabancı gelen terimler ve kısaltmalar oldukça kafa karıştırıcı olsa da öğrenilmesi zorunlu olan kavramlardır. Maaş bordrosundaki terimlere ve kısaltmalara hakim olmak tüm süreci doğru bir şekilde yönetmeye yardımcı olurken çalışanın ve işverenin yasal haklarının da korunmasına olanak sağlayacaktır.
Unutmayalım, bordroyu doğru hazırlamak onu iyi anlamaktan geçer.
Bu yazımızda bordroda en sık kullanılan terimleri ve bu terimlerin ne anlama geldiklerini sizler için derledik. Ara dinlenme, aylık icmal raporu, giydirilmiş ücret, icra kesintisi, ikale sözleşmesi, ihbar tazminatı ve sair kesintiler gibi bordroya dokunan birçok kavramı açıklayarak, bordro sürecini daha iyi anlamanıza yardımcı olacağız.
O halde başlayalım!
Terimler
Ara dinlenme: Çalışanların mesai saatleri içinde dinlenme hakkı olarak elde edilen süre.
Asgari geçim indirimi: Çalışanın medeni durumu ve çocuk sayısına göre hesaplanan, çalışanın ödeyeceği gelir vergisinden düşülen indirimdir. Ancak AGİ maaş ödemelerinde eşitsizliğin önüne geçilmesi için 2022 yılında kaldırılmıştır.
Asgari ücret: Çalışanlara ödenmesi gereken en düşük ücrettir. Asgari ücret her yıl düzenli olarak kanunlar tarafından güncellenir.
Asgari ücret desteği: Devletin işverenlere, çalışanlarının asgari ücretle çalıştırılması sonucu verdiği vergi ve prim indirimi.
Asgari ücretin üzerinden vergi iadesi: Asgari ücretin üzerinde çalışanlar için, vergi dilimleri nedeniyle yapılan gelir vergisi kesintilerinin bir kısmının iade edilmesi süreci.
Aylık icmal raporu: Tüm personelin aylık çalışma, ücret, prim, kesinti ve bordro verilerini özetleyen işverenin her ay takip etmesi gereken rapor.
Aylık prim ve hizmet belgesi : Çalışanların prim ve hizmet bilgilerini SGK'ya bildirirken kullanılan belge.
Bireysel emeklilik sistemi: Çalışanın her ay maaşından kesilerek özel emeklilik sigorta fonuna aktarılan ücret.
Bordro ekstresi: Çalışanların tüm bordro detaylarını gösteren ekstreler, maaş, kesintiler, primler gibi bilgilerin yer aldığı belge.
Bordro parametreleri: Çalışanların maaş hesaplamalarında dikkate alınan tüm veriler ve kuralların tümü.
Brüt ücret: Vergi ve kesintilerin yapılmadığı çalışana ödenecek toplam maaş tutarı.
Brütten nete hesaplama: Brüt ücretten yapılacak kesintilerle net maaşın hesaplanması işlemi.
Damga vergisi: Devlet tarafından alınan sabit oranlı vergi tutarı.
Doğum parası: Doğumdan sonra devlet tarafından alınan ödeme. Doğum parası, her yıl yapılan asgari ücret düzenlemelerine göre güncellenir.
Dönemsel bordro kapanışı: Çalışanların aylık bordro hazırlanmasında ödemelerin, tahakkukların hesaplanması ve maaşlarının ödenerek bordro kapatılması işlemi.
Dönemsel prim hesaplaması: Belirlenen dönemler doğrultusunda çalışanlara verilen primlerin hesaplanarak bordroya yansıtılması.
E-bordro:Elektronik ortamda maaş sorgulamalarının yapıldığı ve kamu personelinin yararlanabildiği bordro görüntüleme hizmetinin genel adı.
Ek veya fazla mesai: Çalışanın mesai saatleri dışında(hafta sonları, resmi tatiller vb.) çalışması durumu.
Ek ödeme: Prim ve teşvik gibi çeşitli nedenlerle çalışana yapılan ek ödemeler.
Ek ödeme belgesi: Çalışanın net maaşına ek olarak aldığı her türlü ödeme detaylarını gösteren belge.
Emekli keseneği: Kamuda görevli olan çalışanların maaşından emekli sandığı kurallarına uygun olarak yapılan kesintidir.
Engelli istihdamı teşviki: Bir iş yerinde engelli işçi çalıştıran işverenlere devlet tarafından verilen vergi ve prim indirimleri.
Fazla mesai çizelgesi: Çalışanın fazla mesai yaptığı günleri ve saatleri gösteren çizelge/tablo.
Fazla mesai ücreti: Çalışanın normal çalışma süresine ek olarak her fazla çalışma için ödenen ücret. Fazla mesai ücreti, çalışanın günlük ücretinden %50 zamlı olarak ödenir.
Fazla mesai tavanı: Yasalar doğrultusunda bir çalışanın bir yılda yapabileceği fazla mesai saatinin üst sınırı. Buna göre çalışan bir yılda 270 saatten fazla çalıştırılamaz.
Fazla sürelerle çalışma: Toplamda haftalık 45 saati aşmayan, günlük çalışma süresinin üzerinde yapılan fazla çalışma süreleri.
Fiili hizmet süresi zammı: Kanunlar tarafından belirlenenağır ve yıpratıcı işlerde çalışanların prim gün sayısına eklenen gün sayısı.
Gece çalışması: Normal mesai saatleri dışında yapılan çalışmadır. Gece çalışması saatleri 20:00-06:00 arası belirlenmiştir. Gece çalışmasına özel ücret ödenir.
Geçici çalışma: İşin niteliği sebebiyle belirli bir süreliğine işveren ve çalışanın anlaşarak imzaladığı çalışma biçimidir.
Geçici iş göremezlik ödeneği: İş kazası, hastalık ya da annelik izni gibi durumlarda çalışanın çalışamadığı süre için SGK tarafından ödenen ücret. Geçici iş göremezlik ödeneği için çalışanlar işverene resmi bir belge iletmek zorundadır.
Geçici vergi: İşverenlerin gelir veya kurumlar vergisine tabi gelirleri üzerinden sadece 3 ayda bir hesaplanan ve ödenen vergi türü.
Gelir vergisi:Devletin belirlediği oranlar doğrultusunda çalışanın gelirine göre hesaplanarak ödenen vergi türü.
Giydirilmiş ücret: Çalışan hak ettiği net maaşına ek olarak aldığı sosyal yardımların toplamı.
Hafta tatili ücreti: Çalışanın yasal olarak hafta tatili karşılığında 1 günlük süre içinde çalışmaması durumunda aldığı ücret.
Hizmet dökümü: Çalışanların sigorta primlerini ve gün sayılarını gösteren belge. İçeriğine göre 4a, 4b ve 4c hizmet dökümleri e-devlet üzerinden takip edilir.
İcra kesintisi: Çalışanın ödenmeyen borçları yüzünden yasal olarak maaşına konulan haciz tutarı.
İkale sözleşmesi: Çalışan ve işverenin anlaşarak iş sözleşmesini sonlandırması durumunda düzenlenen anlaşma. İkale sözleşmesinde çalışan kıdem ve ihbar tazminatı almak koşuluyla bu sözleşmeyi imzalar.
İkale tazminatı: İşveren ve çalışanın anlaşarak iş sözleşmesini feshetmesi durumunda, işçiye ödenen ek tazminat.
İkramiye: Çalışana belirli dönemlerde işverenin kendi iradesiyle yapılan ek ödeme.
İhbar süresi: İşverenin veya çalışanın iş sözleşmesini sonlandırmadan hemen önce karşı tarafa bildirmesiyle başlayan süre.
İhbar tazminatı: İş sözleşmesinin sona ermesiyle çalışanın veya işverenin bildirim süresine uyulmaması halinde ödenen tazminat türü.
İlave tediye: Kamu çalışanlarına belirli zamanlarda yapılan ek ödeme.
İşe giriş bildirgesi: İşverenin, işe yeni başlayan personelin sigortasının başlaması için SGK'ya bildirmekle yükümlü olduğu belge.
İş kazası ve meslek hastalığı primi: Sadece bazı iş kollarında iş kazaları ve meslek hastalıkları riskine karşı ödenen prim.
İşsizlik ödeneği: Çalışanların işten ayrılması ve işsiz kalması sonucu belirli bir süre boyunca devletten aldığı maaş türü.
İşten ayrılma bildirimi: Çalışanın işten ayrılacağı tarihi ve nedenini işverene bildirdiği yazılı beyan bir diğer adıyla istifa dilekçesi.
Kasa tazminatı: Şirketin tüm paradan sorumlu çalışanlarına güvence altına almak için ödediği tazminat türü.
Kıdem tazminatı: Çalışanın işveren tarafından işten çıkarılması, emeklilik veya evlilik gibi durumlarda çalıştığı süre bazında ödenen tazminat türü.
Kısmi süreli çalışma: Çalışanın tam zamanlı olarak çalıştığı süreden belirli nedenlerle daha az çalışması durumuna denir.
Kötü niyet tazminatı:İşverenin, çalışanının iş güvencesini korumadan yani kötü niyet teşkil eden hal ve durumlarda işten çıkarması sonucu ödenen tazminat türü.
Kümülatif vergi matrahı: Çalışanın bir yılda toplam kazancı üzerinden hesaplanan vergi matrahı.
Sair kesintiler: Yol parası, yemek ödemesi, bağış ve banka işlem ücreti gibi nedenlerle çalışanın bilgisi olmadan kesilen ücretler. Çalışanın izni olmayan sair kesintiler, yasal değildir.
.svg){kind=small}