Prime esas kazanç nedir, nasıl hesaplanır?

Çalışanların hem kısa vadeli sosyal güvenlik hakları hem de emeklilik maaşı gibi uzun vadede alacakları haklar, prime esas kazanç yani PEK üzerinden hesaplanır. İşverenlerin ve işçilerin SGK’ya ödedikleri primler, PEK kazancı üzerinden belirlenir. Çalışma hayatında önemli bir yere sahip olan prime esas kazancın ne olduğunu, türlerini ve 2025 prim oranlarıyla nasıl hesaplandığını detaylı bir şekilde öğrenelim.

Prim nedir?

Öncelikle prim, Sosyal Güvenlik Kurumu'na bağlı çalışanların sosyal güvenlik haklarının sağlanması için ödenen tutarlar olarak karşımıza çıkar. Primler ülkemizde hem işçi hem de işveren tarafından ödenir. Ödenen bu primlerle çalışanlar:

• Emeklilik maaşı,
• İş kazası sigortası,
• Hastalık ve analık sigortası,
• Genel sağlık sigortası gibi haklardan yararlanır.

Prim ödemesi yapılırken temel alınan tutar ise aslında prime esas kazançtır. Bu nedenle prime esas kazanç, çalışanların sosyal güvenlik hakları açısından oldukça önemli bir yere sahiptir. 

Prime esas kazanç (PEK) nedir?

Prime esas kazanç ise çalışanın brüt maaşına ve fazla mesai, prim veya ikramiye gibi diğer yan ödemelerine dayalı olarak belirlenen SGK primlerinin hesaplandığı kazanç tutarıdır. İşverenin SGK’ya bildirdiği kazanç, çalışanın alacağı sosyal ve güvenlik hizmetlerinin temelidir. Bu nedenle PEK sadece maaşı değil bazı yan hakları ve ödemeleri kapsar. Bu kazançlar da alt ve üst sınırlar dahilinde dikkate alınır.

Prime esas kazanç türleri nelerdir?

Çalışanların farklı gelir türlerine göre prime esas kazanç çeşitleri sınıflandırılır. İşte ülkemizde bulunan başlıca PEK türleri:

1. Aylık prime esas kazanç:

Çalışanın aylık olarak kazandığı toplam gelir üzerinden hesaplanan tutardır. Bu gelir, brüt maaşın yanı sıra o ay içinde elde edilen fazla mesai, ikramiye ve yan hakları kapsar. 

2. Günlük prime esas kazanç:

Çalışanın gün içinde elde ettiği kazançtır. Bu tutar, aylık prime esas kazancın çalışılan gün sayısına bölünmesiyle hesaplanır. 

3. Alt ve üst sınır kazançları:

Alt ve üst sınırlar SGK tarafından belirlenir. 

• Alt sınır: Prime esas kazanç için en düşük tutardır. Bu tutar genellikle asgari ücrete eşittir.
• Üst Sınır: Prime esas kazanç için en yüksek tutardır. Genellikle asgari ücretin 7,5 katı olarak üst sınır belirlenir. 

Prime esas kazanca dahil edilen ve edilmeyen ödemeler

PEK’e dahil edilen ödemeler

• Brüt maaş
• Fazla mesai ücretleri
• Prim ve ikramiyeler
• Yemek yardımı (nakdi olarak yapılıyorsa)
• İşe bağlı düzenli ödenen ek ödemeler (örneğin görev tazminatları)

PEK’e dahil edilmeyen ödemeler

• Harcırah (belirli sınırlar dahilinde)
• Doğum ve ölüm yardımları
• Kıdem tazminatı
• İşçiye verilen ayni yardımlar (örneğin yemek kartı, servis hizmeti)
• Sağlık ve tedavi yardımları

Prime esas kazanç nasıl hesaplanır?

Prime esas kazanç her zaman çalışanın brüt kazancı üzerinden belirli oranlar kullanılarak hesaplanır. Bir örnek üzerinden adım adım hesaplama yöntemlerine bir bakalım:

1. Brüt kazancın belirlenmesi

Örneğin:

• Brüt maaş: 15.000 TL
• Fazla mesai: 2.000 TL
• Prim: 1.000 TL

Toplam brüt kazanç: 18.000 TL’dir. 

2. Alt ve üst sınırın kontrol edilmesi:

• Eğer toplam kazanç, SGK’nın belirlediği alt sınırın altında ise alt sınır üzerinden prim hesaplanır.
• Eğer toplam kazanç, SGK’nın belirlediği üst sınırın üzerindeyse üst sınır esas alınır.

Örneğin 2025 asgari ücret alt ve üst sınır için:

• Alt sınır (asgari ücret): 22.104 TL
• Üst sınır (asgari ücretin 7,5 katı): 165.780 TL

3. Prim oranlarının uygulanması:

• İşçi için SGK prim oranı: %14 (malullük, yaşlılık, ölüm sigortası)
• İşveren için SGK prim oranı: %20,5
  Bu oranlar kazanç üzerinden ayrı ayrı hesaplanır.

Örneğin 2025 yılı prim oranları hesaplaması;

• Çalışan için: 22.104 TL × %14 = 3.094,56 TL
• İşveren için: 22.104 TL × %20,5 = 4.531,32 TL

4. İşsizlik sigortası primi eklemesi:

• İşçi için işsizlik sigortası oranı: %1
• İşveren için işsizlik sigortası oranı: %2

Örneğin 2025 yılı işsizlik sigortasının hesaplaması;

• Çalışan için: 22.104 TL × %1 = 221,04 TL
• İşveren için: 22.104 TL × %2 = 442,08 TL

5. Toplam prim tutarının belirlenmesi:

• Çalışan için toplam prim: 3.094,56 TL + 221,04 TL = 3.315,60 TL
• İşveren için toplam prim: 4.531,32 TL + 442,08 TL =  4.973,40 TL

2025 yılı toplam prim: 3.315,60 TL (çalışan) + 4.973,40 TL (işveren) = 8.289,00 TL

2025 prime esas kazanç sınırı ne kadar?

24 Aralık 2024’te yapılan resmi açıklamalara göre asgari ücret tutarı 22.104 TL olmuştur. Buna göre prime esas kazanç sınırı da yeniden güncellenmiştir. 2025 yılı prime esas kazanç alt sınırı 22.104 iken üst sınırı ise 165.780 TL’dir. 

Prime esas kazanç ile ilgili bilmeniz gerekenler 

1. Prime esas kazanç ne kadar yüksekse, çalışanın emeklilik maaşı da o kadar yüksek olur.
2. İş kazası, meslek hastalığı ve hastalık ödenekleri gibi haklar da PEK üzerinden hesaplanır.
3. İşverenlerin, prime esas kazancı doğru şekilde SGK’ya bildirmesi çalışanın hak kaybını önlemesi açısından zorunludur.  

Prime esas kazanç düşük gösterilirse ne olur?

Bazı işverenler SGK prim yükünü azaltmak amacıyla çalışanların PEK tutarını düşük gösterebilir. Ancak bu uygulama işçi ve işveren açısından ciddi riskler barındırır. Örneğin çalışan açısından; emeklilik maaşının düşük hesaplanması, işsizlik maaşının daha düşük olması ve iş kazası durumlarında alınacak ödemelerin az olması gibi riskler barındırır. 

İşverenler açısından olası riskler ise; SGK denetimleri sırasında ortaya çıkacak her türlü tespit sonrası cezai işlem uygulanır. Aynı zamanda iş hukuku davalarında da işveren aleyhine delil oluşturabilir. 

Bordrolarınızı hızlı ve hatasız hesaplayın! Nasıl mı?

Otomatik veri akışı, eksiksiz hesaplama ve yasal uyum ile maaş, prim, kesinti işlemleriniz artık çok daha kolay. Küçük ya da büyük bir işletme fark etmez, Kolay İK ile bordro işlerinizi hızlandırın ve kolaylaştırın. Ücretsiz deneme için hemen tıklayın.