Fazla mesai nedir? Nasıl takip edilir?

İnsan kaynakları sorumluları ve çalışanlarının takip etmekte en çok zorlandıkları konulardan biri; fazla mesai. Fazla mesai nasıl takip edilir, nasıl hesaplanır, fazla mesailer hesaplandıktan sonra neler yapılır sizin için derledik. 

Fazla mesai nedir?

Fazla mesai iş yaşamında sıkça karşılaşılan bir durumdur ve çalışan ile işveren arasında belirli düzenlemelere tabidir. Herhangi bir iş yerinde haftalık çalışma süresinin üzerine çıkan her çalışma fazla mesai ya da fazla çalışma olarak tanımlanır. Bu ek çalışma işverenin veya çalışanın talebi doğrultusunda gerçekleşebilir. Bu ek çalışmalar için çalışanlar genellikle normal çalışma saatlerine ek olacak şekilde ödeme alır ya da bu çalışma vaktini ileride kullanmak üzere izin olarak alabilirler. 

İş Kanunu’na göre haftalık çalışma süresi en fazla 45 saat olabilir fakat iş sözleşmesinde 45 saatin altında bir süre de belirlenebilir. Fazla mesainin oluşması için haftalık çalışma süresinin yani planlanan mesai saatinin bilinmesi gerekir.

Fazla çalışma nasıl ispatlanır?

Fazla çalışmanın takip edildiğine dair en büyük delil bordrolardır. İşveren ile çalışan arasında bir mutabakat belgesi olan bordroya fazla mesai doğru hesaplanarak eksiksiz bir şekilde yansıtılmalıdır. Eğer bordrolarda bir anlaşmazlık ortaya çıkarsa, işçi en kısa zamanda itiraz edip, hukuki haklarını kullanabilir. 

Ayrıca fazla mesai işveren tarafından düzenli bir şekilde kayıt altına alınmalı ve “yöneticiler” tarafından onaylanmalıdır. Bu kayıtlar, işçi ve işveren arasındaki anlaşmazlıkların çözümünde fazla çalışmanın varlığını kanıtlamak için kullanılabilir.

Yönetmeliğe göre fazla mesai kuralları

İş Kanunu’na ilişkin fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yönetmeliğine göre:

• Fazla çalışmanın her saati için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen tutarının %50 yükseltilmesi suretiyle ödenir.
• Fazla sürelerle çalışmalarda her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %25 yükseltilmesiyle ödenir.
• Parça başına veya yapılan iş tutarına göre ücret ödenen işlerde, fazla çalışma süresince işçinin ürettiği parça veya iş tutarının hesaplanmasında zorluk çekilmeyen hallerde, her bir fazla saat içinde yapılan parçayı veya iş tutarını karşılayan ücret esas alınarak fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma ücreti hesaplanır. Bu usulün uygulanmasında zorluk çekilen hallerde, parça başına veya yapılan iş tutarına ait ödeme döneminde meydana getirilen parça veya iş tutarları, o dönem içinde çalışılmış olan normal ve fazla çalışma saatleri sayısına bölünerek bir saate düşen parça veya iş tutarı bulunur. Bu yolla bulunan bir saatlik parça veya iş tutarına düşecek bir saatlik normal ücretin, yüzde elli fazlası fazla çalışma ücreti, %25 fazlası fazla sürelerle çalışma ücretidir.
• Yüzde usulünün uygulandığı iş yerlerinde fazla çalışma ücreti, 4857 sayılı İş Kanununun 51. maddesinde öngörülen yönetmelik hükümlerine göre ödenir.
• Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda 270 saatten fazla olamaz. Bu süre sınırı, iş yerlerine veya yürütülen işlere değil, işçilerin şahıslarına ilişkindir.
• Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sürelerinin hesabında yarım saatten az olan süreler yarım saat, yarım saati aşan süreler ise bir saat sayılır.

Fazla süreli çalışma ve fazla çalışma arasındaki ayrım:

Fazla süreli çalışma: Sözleşmenizde haftalık çalışma süreniz 45 saatten az tanımlanmışsa, belirlenen haftalık çalışma sürenizi aşan ve 45 saate kadar olan çalışmalar “fazla süreli çalışma” olarak tanımlanır.

Fazla çalışma: Fazla çalışma ise İş Kanunu’nda belirlenen 45 saatlik haftalık çalışma süresini aşan çalışmalardır. Fazla çalışma süresi haftalık 11 saati geçemez.

Fazla mesai ücreti nasıl hesaplanır?

Fazla mesai ya da fazla çalışma için haftalık 45 saati aşan çalışmalarda, çalışana fazladan her saat için saatlik ücretinin %50 zamlı hali ödenir. 2024 yılında asgari ücretli çalışan biri aylık net 17.002 TL almaktadır. Bu örnek üzerinden ilk olarak saatlik ücreti hesaplayalım:

• 2024'te saatlik ücret = 17.002 TL / (45 haftalık çalışma saati x 4,33 hafta) = 99,00 TL/saat

Sonra, fazla mesai saatleri hesaplanmalı ve buna göre fazla mesai ücreti belirlenmelidir. Çalışanın bir hafta boyunca 50 saat çalıştığını varsayalım, bu durumda:

• Fazla mesai saat sayısı = 50 saat - 45 saat = 5 saat
• Fazla mesai ücreti = (saatlik ücret x 1,5) x fazla mesai saat sayısı
• Yani (99,00 TL/saat x 1,5) x 5 saat = 742,50 TL

2024'te asgari ücretle çalışan birinin 50 saat fazla çalışması durumunda alması gereken fazla mesai ücreti 742,50 TL olacaktır.

Fazla mesai ücreti hesaplamasının kolayı var 👇

Çalışma hayatınızda yaptığınız fazla mesai saatlerinin karşılığını hesaplamak mı istiyorsunuz? Fazla mesai ücreti hesaplama aracı ile haftalık çalışma sürenizi ve fazla mesai saatlerinizi girerek ne kadar ek ücret almanız gerektiğini hızlı ve kolay bir şekilde hesaplayın.  

Fazla mesai nasıl takip edilir?

Fazla mesai takibi tek taraflı yapıldığı zaman ihtilafa düşülme ihtimali çok yüksektir. Herhangi bir anlaşmazlığın önüne geçilmesi için fazla mesainin işçi ve işveren tarafından ortak bir platformda takip edilmesi gerekir. 

Kolay İK Personel Yönetimi uygulamasında tüm bu süreç iki taraflı çalışır. 

👇 Çalışanlar mobil uygulama veya masaüstünden fazla mesai taleplerini oluşturarak yetkililere iletir ve onay sürecini kendi hesabından rahatlıkla takip eder. 

👆 Yöneticiler ise gelen talepleri inceleyerek fazla mesaiyi saniyeler içerisinde onaylar veya iptal eder.

Kolay İK ile fazla mesai nasıl yönetilir?

Çalışanlar kendilerine ait hesaplardan fazla mesai taleplerini oluşturarak onaya gönderirler. Yöneticiler ise onay akışına göre gelen talepleri sistem üzerinden hızlıca görüntüleyerek bu talepleri tek tıkla onaylar veya reddeder. Böylece hiçbir fazla mesai talebi atlanmadan süreç kolayca takip edilir.

💡Yöneticiler de çalışanlara fazla mesai ekleyebilir.

Onaylanan fazla mesai talepleri bordroya uygun şekilde sistem üzerinden tek tıkla izne veya ödemeye çevrilir. Uygulama, çalışma saatlerinin fazla mesai olarak girilmesi gibi çeşitli hataları sizin için tespit ederek ödeme ekranında mesai saatlerinin dışında kalan saatlerin ödemesini yapmanızı sağlar. Bu şekilde onaylanan mesai saatlerini kontrol ederek, bordro öncesi doğru ödemeler yapmanıza yardımcı olur.

Bordroya giden yolda fazla mesailer, ek ödemeler, harcamalar, kesintiler ve özlük bilgileri Kolay İK’dan geçer! Şimdi Kolay İK Personel Yönetimi uygulamasını 15 gün ücretsiz deneyin, operasyonel süreçlere ayırdığınız zamanı geri kazanın!