March 26, 2021
İş hayatı boyunca işverenler, İK’cılar, muhasebeciler ve çalışanlar tarafından en çok merak edilen konuların başında, izin türleri geliyor. Her çalışanın yasal bir hakkı olan izin türleri nelerdir?, Ücretli yıllık izin nedir? İş Kanunu ücretli izin ne ifade ediyor? Yıllık ücretli izin hakkı nasıl kazanılır? gibi yıllık ücretli izin hakkında tüm merak ettiklerinizi İzin Türleri Nelerdir? başlıkları altında detaylı olarak inceleyeceğiz.
Çalışma hayatındaki herkesin, başta bedensel ve psikolojik sağlığının korunması, motivasyonlarının artırılması ve buna bağlı olarak hem işçi hem de işveren açısından sağlıklı ve mutlu bir çalışma ortamının sağlanması için izin kullanılması gerekir.
Ülkemizde izin hakkı İş Kanunundan öte, Anayasa ile güvence altına alınmıştır. Sadece bu niteliği açısından düşünüldüğünde bile izin hakkının ne kadar kutsal ve müdahale edilemez bir hak olduğu görülebilir.
Anayasamızın 50. Maddesinde “Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile yıllık ücretli izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir” hükmü yer almaktadır. Bu hükme göre başta ücretli yıllık izin hakkı olmak üzere, çalışanların izin hakları İş Kanununda detaylı olarak düzenlenmiş ve koruma altına alınmıştır.
Anayasa’ya ve 4857 sayılı İş Kanunu’na göre emredici hükümlerle tanımlanan ve korunan farklı izin türleri olabilmektedir. Bu izin türleri arasında kanunda kendisine en geniş yer bulan izin türü yıllık ücretli izindir.
Yıllık ücretli izinle beraber, haftalık tatil izni, ulusal bayram ve genel tatil günleri izinleri gibi farklı ücretli türleri mevcuttur. Bununla birlikte 4857 sayılı İş Kanununda ücretsiz izin türleriyle alakalı ayrıca bir düzenleme bulunmamaktadır. Yıllık ücretli izin ve doğum izni başlıkları içerisinde kendine yer bulan ücretsiz izin türleri dışında belirtilen herhangi bir ücretsiz izin hakkı olmamakla birlikte, ücretsiz izin hakkı iş sözleşmesinde ilgili hüküm bulunması halinde ya da işveren inisiyatifinde kullandırılabilir. Tüm bu izin türlerini detaylı olarak inceleyelim.
İşçinin en temel haklarından olan yıllık ücretli izin, temelde bir dinlenme iznidir. Sadece 4857 Sayılı İş Kanunu’nda değil, Anayasa’da da kendine yer bulan dinlenme hakkı çerçevesinde çalışanlara tanınan yıllık ücretli izin “temel hak ve özgürlükler”den biri olarak kabul edilmektedir. Bu açıdan bakıldığında yıllık izin hakkı çalışandan alınamaz. Öte yandan çalışan tarafından vazgeçilemez, devredilemez, ücrete çevrilemez türde bir izindir.
Diğer bir deyişle aslında yıllık izin hakkının kullanılması, bir hak olmaktan öte çalışanın dinlenmesi, fiziksel ve psikolojik sağlığının korunması açısından sadece işveren için değil, aynı zamanda çalışan için de bir zorunluluktur.
Yıllık ücretli izin kullanılması kanunda belli şartlara dayandırılmıştır. Bu şartlar hem İş Kanununda hem de Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği’nde açıkça tanımlanmıştır. Kanunda belirtilen şartların başında işyerinin İş Kanununa tabi olması ve işçinin o iş yerinde deneme süresi de dahil olmak üzere en az 1 yıl süreyle çalışmış olma koşulu gelmektedir.
Bir işyerinin İş Kanununa tabi olmaması durumunda, o iş yerindeki işçilere yıllık ücretli izin hakkı tanınması söz konusu olmaz. Bunun dışında İş Kanunu Madde 4’te belirtilen, kanun hükümlerinin uygulanmayacağı iş ve iş ilişkileri türleri dışında kalan tüm durumlarda yıllık ücretli izin hakkı uygulaması geçerlidir.
Yıllık ücretli izin hakkının doğabilmesi için işçi ve işveren arasındaki ilişkinin bir iş sözleşmesine bağlı olması gerekmektedir. Bir yıldan fazla süreyle kurulacak olan her iş ilişkisinin bir sözleşmeyle ya da işverenin iş ilişkisinin başlamasından itibaren en fazla 2 ay içinde işçiye çalışma koşullarını yazılı olarak belirten bir belgeyle tanımlanması gerektiğinden, süresi bir yıldan fazla olan işlerde söz konusu sözleşmenin varlığı yıllık izin için gereken şartı yerine getirmiş olacaktır.
Bununla birlikte bir çalışan İş Kanunu kapsamına girmese dahi, Sendikalar Kanunu’na göre işçi ise ve toplu iş sözleşmesine göre yıllık izin hakkına sahipse, yıllık ücretli izin kullanabilir.
Bir çalışanın yıllık ücretli izne hak kazanabilmesi için gerekli olan bir diğer koşul da kanunda belirtilen asgari süreyle çalışmış olmasıdır. Bu süre iş kanununda 1 yıl olarak belirtilmiş olup toplu iş sözleşmeleriyle, işveren inisiyatifine bağlı olarak daha kısa olabilir. Ancak 1 yıldan çok olamaz. Yine kanunda 1 yıllık çalışma sonucunda hak edilen asgari izin süresi 14 gün olarak belirtilmiştir. İşçiye tanınacak yıllık ücretli izin süresi de 14 günden fazla olabilir, ancak az olamaz.
Yıllık izinle ilgili daha detaylı bilgi edinmek için Yıllık izin nedir? Nasıl kullanılır? yazımıza göz atın.
Yol izni, İş Kanununda tanımlanmış ücretsiz izin türlerinden biridir. Yıllık ücretli izin hakkıyla alakalı pek bilinmeyen detaylardan biri olan yol izni, yıllık ücretli iznin, iş yerinin bulunduğu yerden farklı bir yerde geçirileceği durumlarda, işçinin talepte bulunması ve bunu belgelemesi koşuluna bağlı olarak yolda geçecek olan süreyi karşılamak adına en fazla 4 gün süreyle çalışana verilen izindir. Çalışan talep ve ispat koşulunu sağladığı takdirde verilmesi zorunludur, ancak ücretsizdir.
Çalışanın bu süre içerisinde herhangi bir şekilde geçim kaygısı yaşamaması, buna bağlı olarak dinlenmesi gereken bu süre içerisinde başka bir işte çalışmak zorunda kalmaması için yıllık ücretli izin süresince işverenin ücret ödeme borcu devam etmektedir.
Yıllık ücretli izin süresi içerisinde devam eden bir diğer hak da çalışanın sigorta primi ödemesidir. Yıllık izinde olan çalışanın primi ödenmeye devam edilir ve izinde olduğu süre çalışılan süre olarak kabul edilecektir.
Yıllık ücretli izin, çalışanın bir yıl boyunca gösterdiği emeğe karşılık fiziksel ve psikolojik olarak dinlenmesi için çalışana tanınan bir haktır. Bu bağlamda değerlendirildiğinde, İş Kanunu hükümlerine göre işçinin bu hakkından vazgeçmesi mümkün değildir. Yıllık ücretli izin bir noktada haktan öte bir zorunluluktur. Yıllık izin hakkından vazgeçilemeyeceği gibi, bu hak devredilemez, ücrete çevrilemez. Ayrıca yıllık izin süresi içerisinde çalışan başka herhangi bir işte de çalışamaz.
Yıllık ücretli iznin bir diğer koşulu ise iznin belgelendirilmesidir. Kullanılan izne dair detayların bulunduğu belge İş Kanununda zorunlu kılınmış olup, herhangi bir şekle tabi değildir. Bu belge işçi ve işveren ya da işveren vekili tarafından onaylanıp, çalışan özlük dosyasına eklenmelidir. Herhangi bir mükerrer izin kullanımı, uyuşmazlığa mahal vermemek adına kullanılan yıllık ücretli izinlerde izin belgesi düzenlenmesi zorunludur.
Diğer tüm ücretli ve ücretsiz izin türlerine göz atmak için İzin türleri nelerdir? – 2 adlı yazımıza göz atın.
Birçok izin türünün hem işverenlerin hem de çalışanların kafasını oldukça karıştırdığını biliyoruz. İzin türlerinin tüm detaylarına tek bir yerden ulaşabilmeniz için izinturleri.com‘u yayına aldık. Artık aklınıza takılan tüm izin türlerine kolayca ulaşabilirsiniz.
Personel izin yönetimlerinizi kolaylaştırmanın bir yolu var! İzin yönetim süreçlerinizi nasıl otomatikleştirebilirsiniz, personel izin yönetimi programı kullanmanın faydaları neler? Personel izin yönetimi süreçlerinizi kolaylaştırın! yazımıza göz atın. Hemen şimdi Kolay İK’yı 15 gün ücretsiz deneyin, personel yönetimi süreçlerinizi dijitalleştirin.
Hiçbir kurulum ve kredi kartı gerektirmeden kullanmaya başlayın.
ÜCRETSİZ DENEYİNHiçbir kurulum ve kredi kartı gerektirmeden, personel yönetim yazılımını hemen 15 gün boyunca ücretsiz deneyin.
.avif)
.svg){kind=small}