Deprem bölgesine ilişkin güncel mevzuat değişiklikleri

6 Şubat Kahramanmaraş depremi sonrası Cumhurbaşkanlığı tarafından “ OHAL kapsamında çalışma ve sosyal güvenlik alanına ilişkin tedbirlere dair kararname” 22 Şubat Çarşamba günü Resmi Gazete’de yayımlandı. Kararnameye göre, OHAL kapsamında bulunan deprem kentlerinde bazı şartların yerine getirilmesi durumunda işverenler, kısa çalışma ödeneğinden faydalanabilecek.

İşten çıkarma yasağı

Kararname gereği, OHAL bölgelerinde (tıpkı pandemi döneminde olduğu gibi), İş Kanununun zorlayıcı sebepler hükmüne dayanarak bu bölgelerde işten çıkarma yasağı getirildi. Deprem bölgelerinde iş sözleşmesi ne olursa olsun, OHAL süresi boyunca “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymamak” ve “ iş yerinin kapanması” gibi haller dışında iş sözleşmeleri feshedilemeyecek.

Çalışanlara nakdi destek

Genelgeye göre deprem bölgesinde yaşayan iş sözleşmeli çalışanlara şarta bağlı günlük 133.44 TL nakdi ücret desteği sağlanacak. Nakdi ücret desteğinin verilmesi için, iş yerinin deprem nedeniyle kapanması sonucu iş sözleşmesinin feshedilmesi şartı isteniyor. Nakdi destek OHAL süresi kapsamında verilecek olup, çalışanların genel sağlık sigortasına ilişkin primleri de İşsizlik Sigortası Fonu tarafından karşılanacak.

Genelgenin diğer maddesine göre bu illerde sağlık hizmeti sunucularının avans ödemeleri, OHAL süresi boyunca kamu mali yönetimi ve kontrol kanunun ilgili hükümlerinden de muaf sayılmış olacak. Şirketlerin SGK’ya vermesi gereken sağlık giderlerinin ödenmesine ilişkin fatura ve belgeler, fatura denetiminde istenmeyecek ve sözleşmeden kaynaklanan bazı cezai şart borçlar da yine OHAL süresi boyunca SGK tarafından ertelenecek.

Deprem bölgesi vergi ve SGK muafiyeti hakkında

13 Mart 2023 tarih ve 32130 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7440 Sayılı Kanunun 21’nci maddesi çerçevesinde; mücbir sebep ilan edilen 11 ilimizde, depremden kendisi, eşi, çocuğu veya anne ve babası etkilenen hizmet erbabına, işverenler tarafından 6 Şubat 2023 – 31 Temmuz 2023 tarihleri arasında, mevcut ücret, prim, ikramiye gibi ödemelerine ilave olarak yapılan ayni yardımlar ile 50.000 TL’yi geçmeyen nakdi yardımlar prime esas kazanca dâhil edilmez. Bu yardımlar üzerinden 193 sayılı Kanun uyarınca Gelir Vergisi ve 01.07.1964 tarihli ve 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu uyarınca damga vergisi alınmaz.

Yani, depremzede çalışanlara (yukarıda belirtilen tarih aralığında) işverenleri tarafından sağlanan tüm ayni yardımlar ile 50.000 TL ye kadar nakdi ek ödeme yardımları hesaplanırken ve bordrolaştırılırken Gelir Vergisi, Damga Vergisi ve SGK Primi matrahlarının dışında tutulacaklardır.

Söz konusu uygulama ile ilgili Maliye Bakanlığı tarafından henüz bir tebliğ yayınlanmamıştır. Ancak uygulamada; kendisi başka ilde çalışıyor olsa dahi depremden etkilenen eşi, çocuğu, anne veya babası bulunan çalışanlar, e-devlet üzerinden temin edebilecekleri ve depremzede olduklarını gösterir belgeyi bir dilekçe ile işverenlerine vermeleri halinde, anılan muafiyet kapsamında değerlendirilebilirler.

Toplu sözleşme, grev ve lokavt sürelerinin uzatılması

Kararname ile toplu iş sözleşmesi, grev ve lokavta ilişkin süreler de uzatıldı. Toplu iş sözleşmesi kapsamında uyuşmazlıkların çözülmesi ile grev ve lokavta ilişkin sürelerin de OHAL boyunca uzatılma kararına varıldı.

Genelgedeki değişikliklerden yararlanmak için işveren tarafından başvuru yapılması; iş yerinin deprem nedeniyle yıkılmış, acil yıkılacak, ağır veya orta hasarlı olduğunu belgelenmesi gerekiyor.

Deprem bölgesine ilişkin diğer başlıklar

4857 sayılı İş kanunun 40. maddesinde yer alan “zorlayıcı sebepler” değerlendirmesine göre çalışanlar,

• Yıllık ücretli izin ve ücretsiz izin
• Mazeret izinleri,
• Ölüm tazminatı,

Kısa çalışma ödeneği gibi tüm haklarından faydalanabilirler.