Doğum izninde işten çıkarılan kadınların hakları

Gebelik ve analık halindeki kadın işçi tıpkı çocuk işçiler gibi ülkemiz iş mevzuatında özel hükümler ile korunmaktadır. Gebe ya da anne olan kadın işçi gebelik süresince ve doğum sonrası belli bir süre boyunca iş mevzuatının ilgili hükümleri ile ayrıcalıklı sayılır.

Kadın işçilerin gebelik durumunda en sık karşılaştıkları durumların başında gebelik sebebiyle işten çıkarılmak gelmektedir. Maalesef ki bazen işverenlerin gebe kalan kadın işçiye verecekleri izinler ve yapılacak ödemeler sebebiyle bu işçileri çalıştırmaktan kaçınıp, gebelik durumunun öğrenilmesinden kısa bir süre sonra işten çıkardıkları görülmektedir. Oysa bu, kanuna aykırı bir uygulamadır.

Fakat maalesef ki bir çok kadın işçi de haklarını bilmediğinden, hele ki bir miktar da kıdem ve ihbar tazminatı alması söz konusuysa, maruz kaldıkları bu haksızlığa sessiz kalmakta, haklarını aramamaktadır. Gebelik ve analık halinde işten çıkarılan kadın işçilerin hak kaybına uğramaması adına bilmesi gereken ülkemiz iş mevzuatındaki özel hükümleri kısaca yorumlayalım. Kadın işçinin gebe olduğu için işten çıkarılması. Gebe kalan bir kadın işçi sırf gebe kaldığı için işten çıkarılırsa bu, 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 5. Maddesinde; “İşveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin yapılmasında, şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz.” şeklinde belirtilen hükme aykırı bir davranış olacaktır.

Böyle bir durumda kadın işçi kıdem ve ihbar tazminatından bağımsız, 4 aylık bir eşit davranma ilkesi ihlali tazminatı almaya hak kazanır. Bununla birlikte işverenin kendisini sırf gebe olduğu için işten çıkardığını tanık beyanları ve doktor raporu ile ispatlayan işçi eşit davranma ilkesi tazminatının yanında diğer tazminatları da almaya hak kazanacaktır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, işçinin haklı bir sebeple işten çıkarılmamış olmasıdır. Nitekim gebe işçi dokunulmaz, işten çıkarılamaz bir pozisyonda değildir. İşin gereklerini yerine getirmiyor, işyerindeki huzuru bozuyor, ya da işten çıkarılmayı gerektiren bir davranışta bulunuyorsa gebe olan kadın işçi de elbette ki işten çıkarılabilir.

Kadın işçinin doğum izninde işten çıkarılması

Kadın işçilerin gebelik ve analık halinde sahip olduğu haklardan bir diğeri de doğum (analık) iznidir. Analık izni doğumdan önce 8 hafta, doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplamda 16 haftadır. Çoğul gebelikte doğum öncesi izin süresine 2 hafta daha eklenir. Ayrıca doğum öncesi ve sonrasındaki süreler doktor raporuyla artırılabilir. Bu süre içinde kadın işçi işten çıkarılırsa belli haklara sahip olmaktadır. Bu haklar şu şekilde sıralanabilir;

Kıdem tazminatı ödemesi

Doğum izninde olan bir kadın işçi tazminatsız derhal feshi geçerli kılan herhangi bir sebepten dolayı işten çıkarılmamış ve kıdem süresi bir yıl ya da bir yıldan fazla ise kıdem tazminatı almaya hak kazanır.

İhbar tazminatı ödemesi

Doğum izninde işten çıkarılan bir kadın işçi ihbar tazminatını alma hakkına sahiptir. İhbar tazminatı hesabı çalışanın kıdemine göre yapılır ve 2 ila 8 haftalık brüt ücret tutarında ödenir.

İşe iade hakkı

İşe iade hakkı koşullarını sağlaması durumunda; yani işyerindeki kıdemi 6 ay ve üzerinde, iş yeri iş güvencesi kapsamında (30 çalışanın üzerinde) ve işçinin iş sözleşmesi belirsiz süreli ise doğum izninde işten çıkarılan kadın işçi iş akdi feshedildikten sonraki 1 ay içinde işe iade davası açabilir.

Eşit davranma ilkesi ihlali tazminatı

Doğum iznindeyken işten çıkarılan kadın işçi İş Kanunu’nun 5. Maddesinde belirtilen eşit davranma ilkesinin ihlal edilmesi sebebiyle, kıdem ve ihbar tazminatlarının yanında 4 aya kadar ücreti tutarında eşit davranma ilkesi tazminatı talep edebilir.

Geçici iş göremezlik ödeneği ödemesi

Kadın işçi doğum sebebiyle SGK’dan geçici iş göremezlik ödeneği alabilmektedir. Bu ödeneğin alınabilmesi için;

• Doğum izninin başladığı tarihte işçinin halen çalışıyor (sigortalılık halinin devam etmesi) olması,
• Doğumdan önceki 1 yıl içinde en az 90 günlük priminin ödenmiş olması,
• Bu süre içinde işyerinde çalışmamış olması,
• Doğumun gerçekleşmiş olması,

şartlarının sağlanması gerekir. Bu şartların sağlanması durumunda doğum yapan kadın işçi doğum sonrasındaki 8 haftalık doğum izni süresinin bitiminden itibaren tüm sürelere ait geçici iş göremezlik ödeneğini alabilir. Bununla birlikte doğum iznindeki kadın işçi işten çıkarılırsa kendisine ödenen geçici iş göremezlik ödeneği de bir süre sonra kesilecektir. Bu süre kanunda 10 gün olarak belirlenmiştir. Yani doğum iznindeyken işten çıkarılan kadın işçi iş akdi feshinin gerçekleştiği tarihten sonra 10 gün daha geçici iş göremezlik ödeneği alabilecek, 11. günden itibaren bu ödenek kesilecektir.

Kaynakça:

‍5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu