İşverenin eşit davranma ilkesi nedir?

Eşit davranma ilkesi aynı işi yapan işçilere aynı muamelenin yapılmasını gerektirir. Peki nedir bu ilkeler, ihlali durumunda ne yapılmalı? Hepsi bu yazımızda.

İşverenin eşit davranma ilkesi nedir?

Eşit davranma ilkesi, işveren ile işçi arasında kurulan iş ilişkisinde ırk, din, dil, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç gibi unsurlara dayalı ayrımcılık ve farklı muamele yapılmayacağı anlamına gelen ve 4857 sayılı İş Kanunu’nda kendine yar bulan bir sorumluluktur.

‍İş Kanunu’nun 5. maddesinde eşit davranma ilkesi;

• İş ilişkisinde dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik, siyasal düşünce, felsefî inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayrım yapılamaz.
• İşveren, esaslı sebepler olmadıkça tam süreli çalışan işçi karşısında kısmî süreli çalışan işçiye, belirsiz süreli çalışan işçi karşısında belirli süreli çalışan işçiye farklı işlem yapamaz.
• İşveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin yapılmasında, şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz.
• Aynı veya eşit değerde bir iş için cinsiyet nedeniyle daha düşük ücret kararlaştırılamaz. İşçinin cinsiyeti nedeniyle özel koruyucu hükümlerin uygulanması, daha düşük bir ücretin uygulanmasını haklı kılmaz.
• İş ilişkisinde veya sona ermesinde yukarıdaki fıkra hükümlerine aykırı davranıldığında işçi, dört aya kadar ücreti tutarındaki uygun bir tazminattan başka yoksun bırakıldığı haklarını da talep edebilir.
• 2821 sayılı Sendikalar Kanununun 31 inci maddesi hükümleri saklıdır.
• 20'nci madde hükümleri saklı kalmak üzere işverenin yukarıdaki fıkra hükümlerine aykırı davrandığını işçi ispat etmekle yükümlüdür. Ancak, işçi bir ihlalin varlığı ihtimalini güçlü bir biçimde gösteren bir durumu ortaya koyduğunda, işveren böyle bir ihlalin mevcut olmadığını ispat etmekle yükümlü olur.

Buna göre kanun işverene işçiler arasında haklı sebepler olmadıkça ve yukarıdaki unsurlara dayalı olarak ayrım yapmama borcunu yüklemektedir. Aynı iş yerinde farklı işçiler tarafından yapılan işlerin niteliği, işçilerin yetkinliği ve tecrübesi, eğitim durumu vb. gibi unsurlarda farklılıklar olsa da işveren işyeri içindeki yönetim hakkını eşit davranma ilkesini ihlal etmeden kullanmalıdır. Bununla birlikte eşit davranma ilkesi tüm işçilerin aynı durumda olması gerektiği anlamına gelmez. Yani işçinin niteliği, eğitim durumu, yaptığı iş vb. gibi durumlardaki farklılıklardan doğan durumlar eşit davranma ilkesine aykırılık teşkil etmeyecektir. Fakat dil, din, ırk, cinsiyet, mezhep, felsefi düşünce, siyasi düşünce ve engellilik durumuna dayalı ayrımcılık ve farklı muamele istisnasız olarak eşit davranma ilkesinin ihlali anlamına gelmektedir.

Eşit davranma ilkesinin uygulanabilmesi için gerekli olan şartlar nelerdir?

Eşit davranma ilkesi her iş yerinde ve her durumda uygulanması mümkün olmayan bir sorumluluktur. Eşit davranma ilkesinin söz konusu olabilmesi için belli unsurların gerçekleşmiş olması gerekir. Eşit davranma ilkesinin uygulanabilmesi için Yargıtay kararlarında ifade edildiği şekliyle;

• İşçilerin aynı iş yerinin işçileri olması,
• İşyerinde topluluk olması,
• Kolektif bir uygulamanın varlığı,
• Zamanda birlik olması,
• İşçilerin iş sözleşmesiyle çalışıyor olması,

gerekmektedir.

‍

16 madde ile iş yerinde mobbinge maruz kalıp kalmadığınızı öğrenmek ister misiniz? Hemen tıklayın.

Eşit davranma ilkesi ihlal edilirse işçi ne yapmalıdır?

Eşit davranma ilkesi iş barışı ve işçilerin huzurlu ve mutlu çalışması için yerine getirilmesi gereken bir sorumluluktur. Ne var ki bazen işverenler farkında olmadan ya da maalesef ki farkında olarak bu sorumluluğu yerine getirmemekte, aksi yönde davranmaktadır. Eşit davranma ilkesine aykırı bir muamele ile karşı karşıya kalan işçi ise bu duruma sessiz kalmak zorunda değildir. Yasa olası bir ihlal durumunda eşit davranma ilkesi ihlali tazminatı adında bir tazminatı işçinin almasına hak tanımaktadır. İşçinin dava açması halinde kendisine 4 aylık ücreti tutarına kadar eşit davranma ilkesine aykırılık tazminatı ödenebilmektedir. Ayrıca işçinin söz konusu dönemde eşit davranma ilkesinin ihlali sebebiyle uğradığı farklı maddi kayıplar varsa bunları da tazmin etmesi mümkündür.

Eşit davranma ilkesinin ihlali iddiasında ispat yükü işçiye aittir. İşçinin güçlü delillerle mahkemeye başvurması halinde ise aksini ispat etme yükü işverene aittir.

Kaynakça:

‍4857 Sayılı İş Kanunu