İK profesyonelleri için EYT rehberi

Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesi, 3 Mart 2023 tarihinde Resmi Gazete'de yayınlandı. Emekliliğini bekleyen vatandaşlar, EYT düzenlemesinin yürürlüğe girmesiyle, emeklilik başvurularında bulunabilecekler. Bizler de EYT hakkında en çok merak edilen soruları sizler için derledik.

EYT şartları nedir? EYT ile işten ayrılan çalışana kıdem tazminatı ödenir mi? İK profesyonellerinin bilmesi gereken EYT düzenlemelerini öğrenmek için yazımızı okumaya devam edin.

EYT şartları nelerdir?

• 08.09.1999’dan önce sigortalılık başlangıcı bulunması,
• Kadınların sigortalılıkta 20 yılını doldurması,
• Erkeklerin sigortalılıkta 25 yılını doldurması,
• İşe giriş tarihine göre değişen 5000 ile 5975 gün arası prim ödeme gününün tamamlanması (kadın ve erkeklerde aynı).

EYT’nin 3600 Gün emeklilik ile ilgisi var mı?

• Hayır. Halk arasında “3600 gün emeklilik” şeklinde bilinen uygulama ayrıca EYT kapsamına alınmadı. Dolayısıyla, bu şekilde emekli olma ile ilgili şartlarda değişiklik olmadı.

3600 günden emeklilik nedir?

Bu, EYT’den farklı bir emeklilik düzenlemesidir. İçerik olarak; 08.09.1999’dan önce sigortalılık başlangıcı bulunan ve 3600 sigorta prim ödeme gününü dolduran, 58 yaşındaki kadınlar ve 60 yaşındaki erkekler emekliliğe ayrılabilir.

Stajyerlik çalışması EYT kapsamında mıdır?

Hayır. Staj dönemi çalışmaları için uzun vadeli sigorta primleri (malüllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları) yatırılmaz ve bu dönemler emeklilik başlangıç tarihi ve prim günlerine sayılmaz.

18 yaşından küçük sigortalılık (08.09.1999 öncesi) EYT kapsamında mıdır?

Evet. 08.09.1999’den önce 18 yaş altı dahi olsa herhangi bir çalışma varsa, sigortalılık başlangıcı için bu tarih esas alınacaktır.

EYT başvuru işlemleri nasıl yapılacak?

• Normal şartlar altında, emeklilik sebebiyle işten ayrılacak kişiler, SGK’dan “emekli olabilir” şeklinde bir yazı alarak işverenlerine iletiyorlar ve bunun ardından işten ayrılış işlemlerini başlatabiliyorlardı. Ancak, SGK yaşanacak yoğunluk  sebebiyle “EYT işlemlerinde bu yazının gerekli olmadığını; e-Devlet üzerinden ulaşılabilecek ilgili bağlantılar olan “SGK Tescil ve Hizmet Dökümü”, “Normal Şartlarda Ne Zaman Emekli Olurum” ve “Çalışma Hayatım” uygulamalarıyla sorgulama yapılarak, emeklilik şartlarının oluşup oluşmadığının işveren tarafından kontrol edilebileceğini ve buradan alınacak dokümanların işçi tarafından kullanılabileceğini duyurdu.
• İşveren işçiden “emeklilik nedeniyle işten ayrılmak istediğine dair” bir dilekçe ile yukarıdaki belgelerin çıktısını ek olarak alabilir.
• Çalışanın çıkış işlemleri SGK üzerinden “8 numaralı kod” ile yapılmalıdır.
• Çalışanın işten çıkıştan sonra başvurusunu e-devlet üzerinden veya şahsen gerçekleştirir.

EYT ile işten ayrılan çalışan çıkışı yapılmasının ardından hemen ertesi gün aynı iş yerinde (SGDP’li olarak) işe başlayabilir mi?

Evet. Bunun önünde bir engel bulunmamaktadır ve işlem muvazaalı sayılmamaktadır. Ancak, söz konusu işe başlama artık “yeni bir iş sözleşmesi” kapsamında değerlendirilmelidir. Yani, işveren işçiyi önceki pozisyonuna bağlı şartlarda istihdam etmek zorunluluğunda değildir; artık ortada tamamen farklı bir iş akdi durumu bulunmaktadır. Tabii ki, önceki şartlar ve haklar sürdürülerek de anlaşma sağlanabilir.

SGDP’li olarak işe başlatılacak çalışan için işveren nelere dikkat etmelidir?

• Emekli olduktan sonra işe başlayan kişilerden Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) adı altında prim kesilmekte ve bu kişilere bilinen şekliyle SGDP’li Çalışanlar denmektedir. SGDP’li olarak işe girişi yapılacak çalışanlar için SGK sisteminde “2 numaralı” belge türü üzerinden işlem yapılmaktadır. Bu şekilde işe başlatılacak kişiler için, yanlışlık olmaması ve emin olmak adına, işveren emeklilik başvurusunun yapıldığına dair tahsis numarası veya e-devlet görüntüsü talep edebilirler.
• Nadir de olsa şöyle bir durumla karşılaşılabilir: İşçi EYT başvurusunu yapmış ve iş yerinde örneğin 2 ay SGDP’li olarak çalışmış, fakat sonuçta başvurusu bir sebepten reddedilmiş. Böyle bir durumda, SGDP işe giriş ve “2 numaralı belge” türünde düzeltme yapılması için iptal/ek belgesi verilebilir, yahut SGK birimine dilekçe yoluyla düzeltme için müracaat yapılabilir.
• Ay içerisinde SGDP’ye geçilmesi halinde ise, örneğin: 10 Nisan 2023 tarihinde SGDP bildirimi yapılan bir işçi için, 9 gün “1 numaralı belge” üzerinden; 21 gün de “2 numaralı belge” türünden bildirim ve MUHSGK işlemleri yapılmalıdır. 

EYT ile işten ayrılan kişiye kıdem tazminatı ödenir mi?

• İlk alternatif, eğer çalışan aynı iş yerinde çalışmaya devam etmeyecekse ve hak ettiyse kendisine kıdem tazminatı ödenmesi gerekir.
• İkinci alternatifte; çalışan aynı iş yerinde çalışmaya devam eder ve işverenle anlaşarak kıdem tazminatının alınması sonraya ertelenebilir. Ancak bu durumda, “işçi iş yerinden daha sonra ayrılırken sadece EYT ile hak etmiş olduğu kıdem tazminatını mı alabilir?” sorusu akla gelecektir. Bu soruyu şu şekilde cevaplayabiliriz:
• İşçi kıdem tazminatına hak kazanacak bir sebeple iş yerinden ayrılıyorsa, EYT ile birlikte hak kazandığı da dahil toplam kıdem tazminatını alır.
• İşçi kıdem tazminatını hak edecek bir nedenle işten ayrılmıyorsa (örneğin istifa) sadece EYT ile zamanında kazanmış olduğu kıdem tazminatını (hesaplanacak faizi ile birlikte) alabilir.

EYT’liler için ihbar tazminatı ve ihbar süresi söz konusu mudur?

• Hayır. Halihazırdaki yasal düzenlemelere göre böyle bir durum yoktur.
• Ancak, işverenler sendikasının Bakanlığa EYT’ye münhasıran ihbar süresi işletilmesi yönünde talepleri olmuştur.
• İdeal olarak ise EYT sonrası ara verilmeden çalışılmış ise toplam süre, ara verilmesi halinde ise EYT sonrası çalışma süresi dikkate alınarak ihbar öneli belirlenmesi düzenlenmesinin yerinde olacağı kanaatindeyiz.

Aynı iş yerinde çalışmaya başlayan EYT’linin izin kıdemi sıfırlanır mı?

• Hayır. Yargıtay’ın güncel kararlarına göre: Emeklilik nedeniyle işten ayrılan ve kıdem ve ihbar tazminatları ile yıllık izin ücretlerini alarak belirli bir süre sonra yeniden aynı iş yerinde çalışmaya başlayan (fasılalı çalışma) bir işçinin; kıdem tazminatına esas kıdem süresi sıfırlanırken, izin kıdemine esas süresi sıfırlanmamaktadır. (Y9HD.16.6.2016 T., E.2015/3643, 2016/14528 ve Y9HD.16.6.2016 T., E.2015/3643, 2016/14528 kararları). 

Aynı iş yerinde yeniden işe alınan EYT’li için deneme süresi işler mi?

Hayır. Ancak, “iş yerinde çalışma sisteminin değişmesi” söz konusu ise (örneğin, önceden yapılan iş şoförlük iken yeni iş yönetici asistanlığı gibi tamamen farklı bir görev ise) deneme süresi uygulanabilir. Bu deneme süresi değerlendirmesinde “işçinin genel tavır ve davranışları” harici görev ile ilgili durumların esas alınması doğru olacaktır.

EYT’liler için yeni SGK teşviği

• EYT nedeniyle emekli olan çalışan aynı işyerinde çalışmaya devam ederse SGDP üzerinden 5 puanlık bir indirim uygulanacaktır.
• EYT kapsamında emekli olan kişi 30 gün içerisinde aynı işyerinden SGDP’li olarak SGK’ya bildirilirse söz konusu teşvik uygulanabilecektir.
• Prim indirimi için matrah olarak işçinin brüt ücreti esas alınacaktır.
• Çalışan EYT’li olarak emekli olduğu iş yerinden farklı bir işyerinde işe başlaması halinde bu teşvik uygulanmayacaktır.