Vardiyalı çalışma ve gece çalışması

Tanım

Çalışma hayatında, "gece" en geç saat 20.00'de başlayarak en erken saat 06.00'ya kadar geçen ve her halde en fazla on bir saat süren dönemdir. Çalışmanın belirli bir bölümünün gece sayılan döneme, belirli bir bölümünün gündüz sayılan döneme denk gelmesi halinde; çalışma süresinin yarısından çoğu, hangi gün dönemine denk geliyorsa o döneme ait hükümlerin uygulanması gerekmektedir. Örneğin; Çalışma saatleri 17:00-24:00 olan bir işyerindeki çalışma gece çalışması sayılır. 16:00-23:00 olan bir işyerindeki çalışma ise gündüz çalışması sayılır. Çalışma saatleri, 16:00-24:00 olan bir işyerinde ise ara dinlenme; 20:00’den önce veriliyorsa gece çalışması, 20:00’den sonra veriliyorsa gündüz çalışması sayılır. (İş Kanunu 69. madde)

Üst sınır ve diğer kısıtlar

İşçilerin gece çalışmaları 7,5 saati geçemez. Ancak, turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla 7,5 saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir. Yine, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesine dayanılarak çıkarılan İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği’nin 7. maddesinde, İş Kanunu’nun 69. maddesine göre gece sayılan gün döneminde yürütülen işlerde fazla çalışmanın yaptırılamayacağı hüküm altına alınmıştır.

İş yerinde 7,5 saati aşan gece çalışması yaptırılmışsa veya turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde de işçinin yazılı onayı alınmadan gece çalışması yaptırılmışsa, işçinin haftalık toplam çalışma süresi kırk beş saati aşmasa dahi, yedi buçuk saati aşan süreler fazla çalışma olarak kabul edilerek % 50 fazlasıyla ücret ödemesi yapılmalıdır. Zira Yargıtay ilgili kararında (Yargıtay 7. Hukuk Dairesi. Esas No. 2013/14932, Karar No. 2014/519, Tarihi: 16.01.2014), “İşçilerin gece çalışmaları günde 7,5 saati geçemez. Bu durum günlük çalışmanın, dolayısıyla fazla çalışmanın sınırını oluşturur. Gece çalışmaları yönünden, haftalık kırkbeş saat olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa da günde 7,5 saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmelidir. Dairemizin kararları da bu yöndedir.” şeklinde hüküm kurmaktadır.

Örneğin; Bir işçi haftanın beş günü 20.00-06.00 saatleri arasında günlük bir saat ara dinlenmesi (günlük filli çalışma süresi 9 saat olur) ile çalıştığını farz edersek, işçinin haftalık çalışma süresi her ne kadar toplamda 45 saat (5 gün x 9 saat) olmakla ve bu nedenle fazla çalışma ücretine hak kazanamıyor şeklinde gözükmekle birlikte, yerleşik Yargıtay kararları uyarınca, gece çalışma süresi 7,5 saati aştığı için günlük 1,5 saatten haftada toplam 7,5 saat (5 gün x 1,5 saat) fazla çalışma yapmış olduğu için fazla çalışma ücretine hak kazanmaktadır. Bu nedenle, haftalık 45 saati aşmayan çalışmalarda gereksiz yere fazla çalışma ücreti ile karşı karşıya kalmamak adına, gece çalışma süresinin 7,5 saati aşmamasına özen gösterilmesi gerekilmektedir.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 69. maddesi ve 76. maddeye dayanılarak çıkarılan Yönetmelik gereğince; postası değiştirilecek işçinin kesintisiz en az on bir saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılmaması, işçilere haftanın bir günü kesintisiz 24 saat hafta tatilinin verilmesi, nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde posta sayısının 24 saatlik süre içinde en az üç işçi postası çalıştırılacak şekilde düzenlemesi, vardiyaların da en geç 2 haftada bir değiştirilmesi, işçilerin gece postalarında 7,5 saatten çok çalıştırılmamaları gerekmektedir.

Ancak turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde ve bu işlerin yürütüldüğü iş yerlerinde faaliyet gösteren alt işveren tarafından yürütülen işlerde düzenleme 24 saatte iki posta olacak şekilde yapılabilir. Yine turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde ve bu işlerin yürütüldüğü iş yerlerinde faaliyet gösteren alt işveren tarafından yürütülen işlerde kadın çalışanın yazılı onayının alınması şartıyla 7,5 saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.

Gece çalıştırılacak işçiler için sağlık durumlarının gece çalışmasına uygun olduğuna dair raporlar alınması ve en geç iki yılda bir bu muayenelerin tekrarlanması gerekmektedir.

Kadın ve genç-çocuk çalışanlar

Kadın çalışanlar, gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren doğum kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar. Yeni doğum yapmış çalışanın, doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılması yasaktır. Emziren kadın için bu süre, durumun anne veya çocuk için erekli olduğunun işyeri hekimi raporu ile taspitinin ardından altı ay daha uzatılabilir.

Yine, 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılmaları yasaktır. Gece çalışması yaptırılan işçiler için periyodik sağlık raporu alınmalı ve sağlık raporunda “gece çalışması uygundur” ibaresi yazdırılmalıdır.

Gece çalışması idari para cezası

İşçilerin 69 uncu maddeye aykırı olarak geceleri yedi buçuk saatten fazla çalıştırılmasının cezası 9.303,00 TL’dir.
İş Kanunu

Kolay İK kullanın, yasal para cezalarına takılmayın. Vardiya yönetimi ile çalışanlar internete bağlı herhangi bir cihazdan uygun oldukları saatleri vardiya planına eklesin, siz de kendi biriminize ait günlük, haftalık, aylık vardiya planları oluşturun, tek tıkla raporlama yapın. Daha fazla bilgi almak için randevu talebi oluşturun.

Vardiya yönetimi hakkında daha fazla bilgiye mi ihtiyacınız var?

İnsan kaynakları eğitim platformu olan Kolay Akademi’ye ücretsiz kaydolarak “İK’yı sıfırdan yönetmek ve dijitalleştirmek” eğitimine hemen başlayın.

Farklı seviyelerde eğitimler, podcast, blog ve e-kitap gibi destekleyici kaynaklar, öğrendiklerinizi pekiştirmeniz için deneme testleri ve bitirme sertifikaları Kolay Akademi’de sizleri bekliyor.

Kariyer yolunda Kolay Akademi yanında!