İş sözleşmelerinin sona ermesindeki yöntemlerden biri olan "ikale sözleşmesi" konusu, hukuki bir çerçevede ele alınarak detaylandırılmalıdır. Bu yazıda, taraflar arasında anlaşma yoluyla gerçekleşen iş sözleşmesi sonlandırma sürecini inceleyeceğiz.
İş sözleşmesinin anlaşmalı (ikale) olarak sona erdirilmesi
- İkale sözleşmesi kanunlarımızda doğrudan düzenlenmese de sözleşme serbestisi kuralının gereği olarak taraflar sözleşme kurabilme hakkına sahip oldukları gibi, diledikleri zaman anlaşarak sözleşmeyi sona da erdirebilirler. Dolayısıyla, söz konusu sözleşmeler Borçlar Kanunu genel hükümlerine göre değerlendirilecektir. Bu çerçevede Borçlar Kanunu’nun icap, kabul, sözleşme konusu ve irade sakatlıklarına dair hükümlerine referans vermek gereklidir.
- Bazı durumlarda, ikale anlaşması ile taraflar arasındaki ilişkinin sona ermediği ancak sözleşme sonrası şekil değiştirdiği görülebilmektedir. İş sözleşmesiyle çalışan avukatın vekalet sözleşmesine geçmesi, işçinin şirket ortağı vasfı kazanması vb. gibi.
- İkale sözleşmesi yapabilmek için özel yetkiye ihtiyaç yoktur. Temyiz gücüne sahip, mahcur olmayan, reşit kişiler veya reşit olsa bile çalışan küçüğün velisi ile ikale sözleşmesi yapılabilir. Ayrıca özel olarak yetkilendirilen kişi de sözleşme yapma yetkisine haizdir.
- Tarafların iradelerinin uyuşması ve irade sakatlığı olmaması zorunludur.
- Aksi bir hüküm konulmamış ise ikale sözleşmesi yapıldığı gün iş sözleşmesi sona erer.
- Yazılı yapılma zorunluluğu yoktur, ancak ispat bakımından yazılı olarak yapılması önem arz eder.
- İkale sözleşmesi ile işten ayrılan çalışan İşkur'dan işsizlik ödeneği alamaz; normal şartlar altında kıdem ve ihbar tazminatları uygulanmaz, ancak taraflar buna anlaşıp karar verebilirler. Ancak, ortada tek taraflı bir fesih olmadığından, bu ödemeler gerçek anlamda kıdem ve ihbar tazminatı olmazlar, sadece teknik hesaplama bakımından söz konusu tazminatların yönteminin izlendiği kabul edilir. Benzer şekilde ikale sözleşmelerinde, işveren tarafından tek taraflı fesih bulunmadığından, iş güvencesi haklarının ileri sürülmesi de söz konusu olamaz.
- İkale sözleşmesinde ücret ve diğer tüm ilgili ücrete ilişkin haklar ile bakiye yıllık izin ücreti işçiye ödenmelidir.
- İkale sözleşmesi ile ilgili iptal davası 1 yıl içerisinde açılmalıdır, bu hak düşürücü süredir.
- İkale sözleşmesine ihtirazi kayıt konulması sözleşmeyi geçersiz kılar ve hüküm doğurmasının önüne geçer.
- İkale sözleşmesi gerçek bir feshi gizlemek için yapılırsa yine geçersiz olacaktır.
İkale sözleşmesi, iş ilişkilerini sonlandırmada karşılıklı anlaşmayı sağlayan bir yöntem olup, uygulama sürecinde dikkat edilmesi gereken pek çok detay bulunmaktadır. Bu çerçevede, iş sözleşmelerinin ikale yoluyla nasıl sona erdiğini, bu sürecin taraflar üzerindeki etkilerini ve hukuki yönlerini irdeledik.