Kısmi süreli çalışma nedir?
Kısmi süreli çalışma, yaygın olarak part-time çalışma olarak bilinir ve iş yerindeki haftalık çalışma süresinin üçte ikisi kadar olan bir çalışma süresini ifade eder. Yasal olarak belirlenen haftalık tam çalışma süresi 45 saat iken, kısmi süreli çalışanlar için bu süre haftada en fazla 30 saat olarak sınırlanmıştır.
Kısmi süreli iş sözleşmesi nedir, nasıl hazırlanır?
İş Yasası'nın 13. Maddesi gereğince, bir işçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam zamanlı bir işçiye kıyasla önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda kısmi süreli bir sözleşme oluşturulabilir. Her bir çalışan, işin gereksinimleri ve kendi beklentilerine göre kısmi süreli bir sözleşme imzalayabilir. Kısmi süreli sözleşmeler, yazılı bir belge olmalı ve karşılıklı anlaşma temelinde hazırlanmalıdır. Sözleşmede belirtilen haklar, özellikle ücret ve benzeri meseleler, tam zamanlı bir işçinin çalışma süresine orantılı olarak hesaplanır. Bu nedenle sadece bu nedenle kısmi ve tam zamanlı çalışanlar arasında bir ayrım yapılamaz.
Kısmi süreli çalışanların izin hakkı nedir?
Kısmi süreli çalışanlarla ilgili yanlış bilgilere dayalı uygulamalar, izin hakkı ve kullanımı konusunda bazen karşımıza çıkabilir. Ancak yasalara göre, part-time çalışanlar, tam zamanlı çalışanlar gibi yıllık izin hakkına sahiptirler. Bu nedenle izin sürelerinin hesaplanması ve izinlerin ücretli veya ücretsiz olması konusunda tam zamanlı çalışanlardan farklı bir uygulama yapmak hukuka aykırıdır. Kadın çalışanlar özellikle, analık izni, yarı zamanlı çalışma hakkı veya altı aya kadar ücretsiz izin sona erdikten sonra çocuğun ilköğretim çağına başladığı tarihten itibaren herhangi bir zamanda kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilirler. Bu hak, tabii ki kadın çalışanın eşinin çalıştığı durumlar için de geçerlidir.
İşverenin kısmi çalışana karşı yükümlülükleri nedir?
Önceki maddede de açıklandığı gibi, İş Kanunu'nun 5. ve 13. maddelerine göre, kısmi süreli ve tam zamanlı çalışanlar arasında herhangi bir ayrım yapılamaz ve farklı muamele uygulanamaz. İşverenlerin kısmi süreli çalışanlarla ilgili özellikle dikkat etmeleri gereken bir yükümlülük, hukukun temel ilkelerinden biri olan eşitlik ilkesidir.
Kısmi süreli iş sözleşmelerinde ücretin şekli ve miktarı, işveren ve çalışanın karşılıklı anlaşması sonucunda serbestçe belirlenebilir. Ancak önemli bir nokta, çalışana ödenecek ücretin asgari ücretin altına düşmemesi gerektiğidir.
Asgari Ücret Yönetmeliği'nin 6. maddesine göre, ücret bir günlük temel alınarak hesaplanmalıdır. Aynı maddeye göre, haftalık, aylık, günlük veya saatlik ücretler belirlenirken uygun düzenlemeler yapılabilir. Yargıtay'a göre, birden fazla iş yerinde kısmi süreli olarak çalışan bir kişinin asgari ücreti, çalıştığı gün ve saat oranına göre hesaplanır. Kısmi süreli çalışanların hafta tatilinde çalıştıklarında alacakları ücret, günlük 2 saatlik çalışma ücreti olarak hesaplanır. Ayrıca, iş yerinde haftada 3 veya 4 gün gibi çalışanlar, hafta tatili hakkı elde edemezler.
Kısmi süreli çalışanların fazla mesai hakkı var mı?
Kısmi süreli çalışma, genellikle haftalık 45 saatin altında bir çalışma süresi içerir. Ancak yönetmeliğe göre, kısmi süreli çalışanlara fazla mesai uygulanamaz. Özellikle, iş yerinde haftalık 45 saat tam zamanlı çalışma normu varsa, 30 saatin altında çalışanlara fazla mesai yapılmaz. Fazla mesai sadece 30-45 saat aralığında çalışanlara uygulanabilir.
Kısmi süreli çalışanların izin hakkı var mı?
Kısmi süreli çalışanlarla ilgili yanlış bilgilere dayalı uygulamalar, izin hakkı ve kullanımı konusunda bazen karşımıza çıkabilir. Ancak yasalara göre, part-time çalışanlar, tam zamanlı çalışanlar gibi yıllık izin hakkına sahiptirler. Bu nedenle izin sürelerinin hesaplanması ve izinlerin ücretli veya ücretsiz olması konusunda tam zamanlı çalışanlardan farklı bir uygulama yapmak hukuka aykırıdır. Kadın çalışanlar özellikle, analık izni, yarı zamanlı çalışma hakkı veya altı aya kadar ücretsiz izin sona erdikten sonra çocuğun ilköğretim çağına başladığı tarihten itibaren herhangi bir zamanda kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilirler. Bu hak, tabii ki kadın çalışanın eşinin çalıştığı durumlar için de geçerlidir.
Kısmi süreli çalışanlar SGK’ya nasıl bildirilir?
SGK mevzuatına göre her ay 30 gün olarak kabul edilir. Bu nedenle, tam zamanlı çalışanın bir ay içindeki çalışma gün sayısı 30 gün olarak bildirilir. Öte yandan, kısmi süreli çalışanın çalıştığı saatlere göre ay içindeki prim ödeme gün sayısı hesaplanır. Bu hesaplama, toplam çalışma saatini 7,5 saate bölmek suretiyle yapılır. Örnek vermek gerekirse, çalışan A bir ay boyunca toplam 90 saat çalışacaksa, A'nın Kasım 2022 için bildirilen prim gün sayısı: (90 saat/7,5 saat) 12 olurken, eksik gün sayısı 18'dir ve eksik gün nedeni "kısmi istihdam" olarak SGK'ya rapor edilir.
Kısmi süreli çalışan kıdem tazminatına hak kazanır mı?
Kısmi süreli çalışanlar, işe başladıktan sonra bir yıl boyunca çalıştıktan sonra kıdem tazminatına hak kazanır. Kıdem tazminatı hesaplamasında, çalışanların kısmi çalışma süresine göre son brüt ücretleri kullanılır ve bu ücretler 30 günlük bir zaman dilimine orantılanır.
Kısmı süreliden tam zamanlı çalışmaya geçilir mi?
Yasalara göre, kısmi süreli çalışandan tam süreli çalışmaya geçiş veya tam süreli çalışandan kısmi süreli çalışmaya geçiş mümkündür. Doğum sonrası kısmi süreli çalışmaya başlayan bir çalışan, aynı çocuk için bir daha bu haktan yararlanmamak kaydıyla tam süreli çalışmaya geri dönebilir. Tam süreli çalışmaya dönmek isteyen işçi, dönüş tarihinden en az 1 ay önce yazılı bir talepte bulunabilir. Tam süreli çalışmaya geçildiğinde, kısmi süreli iş sözleşmesi sona erer ve bu sözleşme tam süreli bir sözleşme olarak yeniden düzenlenir.
Doğum sonrası kısmi çalışma nedir?
Doğum sonrası verilen analık izninin sona ermesiyle, çocuğun bakımı ve yetiştirilmesi için aşağıdaki şekilde ücretsiz izin hakkı tanınır: Birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün ve sonraki doğumlarda 180 gün boyunca, haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir. Eğer çoğul doğum yapılırsa, bu süreler her bir çocuk için ek olarak 30 gün artırılır. Eğer çocuk engelli olarak doğarsa, süre 360 gün olarak uygulanır. Kısmi süreli çalışanların bu haktan yararlanabilmesi için ebeveynlerden sadece birisinin kısmi süreli çalışıyor olması gerekir. Eğer kısmi süreli çalışanın eşi çalışmıyorsa, bu hak iptal olur.
Kısmi süreli çalışmadan tam zamanlı çalışmaya geçiş istenilen bir zamanda yapılabilir. Ancak bu geçiş için işverenin yazılı bir talep alması gereklidir. Aynı çocuk için tekrar kısmi süreli çalışmaya dönüş mümkün değildir.
Kısmi süreli çalışan kıdem tazminatına hak kazanır mı?
Kısmi süreli çalışanlar, işe başladıktan sonra bir yıl boyunca çalıştıktan sonra kıdem tazminatına hak kazanır. Kıdem tazminatı hesaplamasında, çalışanların kısmi çalışma süresine göre son brüt ücretleri kullanılır ve bu ücretler 30 günlük bir zaman dilimine orantılanır.
