Ücretli ve ücretsiz izin arasındaki temel fark, ücretli izinde işçinin çalışmadığı bir dönemde bile normal ücretini almasıdır; ancak ücretsiz izinde, işçi izinli olduğu süre boyunca herhangi bir ücret alamaz.
Ücretli ve ücretsiz izne genel bakış:
Ücretli izin sırasında çalışan normal ücretini alırken, ücretsiz izinde ücret alamaz.
Ücretli izin genellikle belirli bir hizmet süresinin ardından kazanılırken, ücretsiz izin tarafların anlaşması sonucu gerçekleşir.
Ücretli izin yasal düzenlemeler içerirken, ücretsiz izin iş sözleşmesine bağlı olarak ortaya çıkar ve genellikle yasal düzenlemelerle kısıtlanmamıştır.
Aşağıda, memurlara ve özel sektör çalışanlarına tanınan ücretli ve ücretsiz izin haklarını sizin için derledik.
Ücretli izin türleri nelerdir?
Ücretli izin düzenlemeleri 4857 sayılı İş Kanunu ve 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda yer alır. Özel sektör çalışanlarına ve memura verilen ücretli izin koşulları belirli izin türleri için değişiklik gösterir.
Resmi tatil izni (hem memur hem özel sektör çalışanları için şartlar aynıdır.)
Hafta tatili izni (hem memur hem özel sektör çalışanları için şartlar aynıdır.)
Ücretli izin türü
Nedir
Süresi
Kamuda ücretli izin
Yıllık izin
İş yerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi dahil olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez.
1 yıl ile 5 yıl arasında çalışan personele 14 gün, 5 yıldan fazla 15 yıldan az çalışan personele 20 gün, 15 yıl ve daha fazla çalışan personele 26 günden az izin verilemez.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre çalışma süresi 1-10 yıl arası olanlar 20 gün, on yıldan fazla çalışanlar 30 gün senelik izin hakkına sahiptir.
Doğum izni
Doğum izni, kadın çalışanlara hamilelik sürecini ve doğumdan sonraki süreçleri daha kolay geçirmeleri için verilen izin hakkıdır.
Belirlenen asgari 16 haftalık süre çalışanın sağlık durumu göz önüne alınarak doktor raporu ile uzatılabilir. Gerekli olması halinde kadın çalışanlar belirlenen yasal sürenin üzerine 6 aya kadar ücretsiz izin kullanabilir. Hamilelik boyunca doktor kontrolleri de ücretli izin olarak belirlenen yasal haklara dahildir.
-
Süt izni
Süt izni, doğum izni süreleri dışında çalışan annelere bebeklerini emzirmeleri için verilen izin türüdür.
Kadın çalışana, 1 yaşından küçük çocuğu olması halinde onu emzirmek için günlük toplam 1,5 saat emzirme izni işveren tarafından verilmek zorundadır. Bu sürenin günün hangi zamanlarında kullanılacağını ise çalışan tarafından belirlenir.
-
Periyodik kontrol izni
Periyodik kontrol izni, hamile çalışanlara doğuma kadar bebeğin sağlığının takibi için verilen izin türüdür.
Gebe çalışanlara gebelikleri süresince, periyodik kontrolleri için ücretli izin verilir.
-
Babalık izni
Erkek çalışanlara eşinin doğum yapması halinde verilen izin türüdür.
Erkek çalışanlara eşinin doğum yapması durumunda 5 gün ücretli izin verilmesi zorunludur. Bu süre çalışanın herhangi bir izni ile birleştirilemez ve bu süre içerisinde çalışan maaşından herhangi bir ücret kesintisi yapılmaz.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'na göre baba olan kamu personeli ve memurlar için bu izin türünün süresi 10 gün olarak belirlenmiştir.
Hastalık izni
Hastalık izni, işçinin herhangi bir rahatsızlık yaşadığı durumlarda izin hakkını kullanarak dinlenmesini amaçlar.
İşçi ayakta tedavi ile tedavi ihtiyacını karşılayabiliyorsa sigortalıya tek hekim raporu ile bir seferde 10 güne kadar istirahat verilebilir. Verilen istirahatin ardından kontrol muayenesi raporda belirtilmiş ise toplam istirahat süresi 20 günü geçmeyecek şekilde raporun süresi uzatılabilir.
Kamu personeli ve memurlara verilen hastalık izni için; bir takvim yılı içerisinde tek bir hekim tarafından verilen hastalık raporunun toplamı kırk günü geçmemesi gerekir.
Ölüm izni
Çalışanın birinci derece bir yakınının vefat etmesi durumunda belirli bir süre zarfında çalışmaması için verilen izin türüdür.
4857 sayılı İş Kanunu’ndaki ek madde 2’de yapılan düzenlemeyle, özel sektörde çalışanlara 3 gün ölüm izni verilmektedir.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 104/B maddesine göre memurlar için ölüm izninin süresi 7 gündür.
Yeni iş arama izni
İş sözleşmesinin feshi durumunda belirlenen ihbar süreleri içerisinde çalışanlara iş aramaları için verilen izin türüdür.
Bu süreçler için asgari süre bir gün için 2 saat olarak belirlenmiştir.
-
Evlilik izni
Düğün izni olarak da adlandırılan evlilik izni, çalışanların evlenmesi durumunda verilen izin türüdür.
Çalışanın evlenmesi için verilen mazeret izni süresi; 3 gündür.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nunda kamuda çalışan personele kendisinin veya çocuğunun evlenmesi durumunda 7 günlük izin hakkı tanınmıştır.
Evlat edinme izni
Çalışanın evlat edinmesi durumunda verilen izin türüdür.
Çalışanın evlat edinmesi durumunda verilen mazeret izni süresi; 3 gündür.
-
Mazeret izni
Mazeret izni, işverene bağlı olarak çalışan bir işçinin işle ilgisi olmayan, kişisel hayatı ile ilgili herhangi bir konu sebebiyle sahip olduğu bir izin türüdür.
Mazeret izni altında yer alan evlilik, evlat edinme vb. tüm izin türleri için farklı süreler geçerlidir.
-
Refakat izni
Refakat izni, çalışanın birinci dereceden akrabasının rahatsızlanması sonucu verilen izin türüdür.
Refakatçi izni, hem devlet memurlarına hem de özel sektör çalışanlarına belli bir süreye kadar ücretli olarak verilir. Çalışan refakat iznini, en fazla üç ay kadar süreyle kullanabilir; gerekli durumlarda ise bu süre bir katına kadar uzatılır.
-
Ücretsiz izin ne demek?
Ücretsiz izin tanımı ve nasıl kullanılacağı konusu iki madde dışında İş Kanunu ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nda açıkça belirtilmemektedir. Aşağıda belirtilen ücretsiz izinler dışında diğer tüm ücretsiz izinler işveren ve işçinin rızasıyla kullanılmaktadır.
Ücretsiz izin türleri nelerdir?
Kamu ve özel sektör çalışanları için ücretsiz izin türleri listesi ve detaylı tablo:
Ücretsiz izin, işveren ve çalışanların anlaşması ile belirlenen süre içinde, iş sözleşmesinin askıda olduğu bir izin uygulamasıdır.
3 aylık süreyi geçmemek üzere işveren işçiye tamamen veya kısmen ücretsiz izin verebilir.
-
Yol izni
Yıllık iznini iş yerinden uzakta bir yerde geçirmesi durumunda çalışana verilen izin türüdür.
Çalışanın bu hususu belgelemesi koşulu ile toplam dört güne kadar verilir.
-
Askerlik izni
Askerlik izni, çalışanın askerliğini yapması için verilen izin türüdür. Bedelli askerlik başvurusu yapan işçiler, kendilerine tebliğ edilen ve bedelli askerlik temel eğitimini yapacakları birliklerine teslim olacakları tarihi içeren belgeyi işverene vererek ücretsiz izin alabilir. Bu kişiler döndüklerinde ise işlerine kaldıkları yerden devam edebilir. İdari izinli sayılanların ise maaşları ve askerlik süresince sosyal güvenlik primleri yatırılmaya devam eder. Böylelikle ücretleri ve sosyal güvenlik primi bakımından kayıplar yaşanmaz.
3 gün yol izni bulunan bir kişi için bedelli askerlik süresi 27 gün, 4 gün yol izni bulunan bir kişi için ise askerlik süresi 26 gündür.
-
2023 yıllık ücretli izin süreleri ve asgari ücreti belirlendi bununla birlikte 2023 yıllık iznin cezai yaptırımları da güncellendi. Detaylı bilgi için hemen linke tıklayın.
Özel sektörde ücretsiz izin hakkı
4857 sayılı İş Kanunu, Türkiye'deki çalışma hayatını düzenleyen temel yasadır. Bu kanun, işçi ve işveren ilişkilerini belirler ve çalışanların hak ve sorumluluklarını düzenleyen bir çerçeve sunar.
İş Kanunu, çalışma süreleri, haftalık çalışma saatleri, ücret, izin hakları, iş güvenliği ve sağlığı, işten çıkarma koşulları gibi birçok konuyu özel sektör çalışanları için detaylı bir şekilde düzenler. Ancak ücretsiz izin şartları ile ilgili kanunda net hükümler bulunmaz.
Kamuda ücretsiz izin hakkı
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, devlet memurlarının hak ve sorumluluklarını düzenler. Bu kanun, devlet memurlarının istihdamı, görevleri, hakları, yükümlülükleri, disiplin cezaları gibi konular için çatı görevi görür. 657 ücretsiz izin hakkı konusunda net hükümler içermez.
Ancak devlet memurlarının atanma, terfi, emeklilik gibi kariyer aşamalarını belirlerken, aynı zamanda çalışma süreleri, izin hakları, ücret ve diğer özlük hakları konularında da düzenlemeler içerir. Memura ücretsiz izin hakkı 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu kapsamına girdiği için güncel halini okumanızı öneririz.
.svg){kind=small}