Performans değerlendirme hakkında 10 soru 10 cevap

Aslında her şey, bireylerin ve organizasyonların performansını ölçmek, doğabilecek problemleri önlemek, çalışanların sistem üzerindeki kontrolünü artırmak ve iş memnuniyetini ön planda tutmak için yapılıyor. Bu anlamda Kolay İK olarak önemi giderek artan performans değerlendirmesiyle ilgili bilgileri sizler için derledik.

Performans değerlendirmesi ne-değil-dir?

1. Performans değerlendirmesi nedir?

Bir çalışanın potansiyelinin, yeteneklerinin, işteki davranışlarının ve işle ilgili tüm niteliklerinin diğer çalışanlarla karşılaştırılarak ölçümlenmesidir. Performans değerlendirmesi sistematik, adil ve düzenli yapılması gereken bir işlemdir. Daha detaylı bilgi isterseniz "Performans değerlendirme nedir?" yazımıza göz atabilirsiniz.

2. Ne değildir?

Performans değerlendirmesi; bir disiplin aracı, çalışanın kişiliğine yapılan saldırı ya da yargı aracı, ücret pazarlığı veya çalışandan saklanan bir doküman değildir.

3. Performans değerlendirmesi neden önemlidir?

Çalışma hayatındaki değişiklikler, çalışma koşullarının zorlaşması, beyaz yakalı çalışanlar arasındaki rekabetin artması, nitelikli çalışan sayısının sürekli yükselmesi gibi nedenlerden dolayı çalışanların performansının gözlemlenmesi ve ölçülmesi, hem şirketler hem de çalışanların kariyeri için büyük önem taşıyor.

4.Neden yapılır?

Performans değerlendirmesi ile çalışanların görev ve sorumluluklarını benimsemesi, performanslarının ölçülmesi, maaş ayarlamalarının yapılması, terfilerin belirlenmesine yardımcı olunması ile eğitim ihtiyaçlarının kararlaştırılması sağlanır.

Ayrıca yöneticilere geri bildirimde bulunulması, çalışanlar arası iletişimin iyileştirilmesi, yönetimin geliştirilmesi ve öngörülemeyen dış faktörlere karşı hazırlıklı olunması hedeflenir.

5. Yöntemleri nelerdir?

Performansın doğru değerlendirilmesi, şirketler açısından kritik bir öneme sahip. Bu sebeple, doğru performans değerlendirme sisteminin seçilmesi de büyük önem taşır. Çalışanların performansını değerlendirmek için uygulanan yöntemlerden bazılarını ele almak gerekirse, kullanılan temel yöntemleri 3 ana başlık altında toplayabiliriz:

• Kişiler arası karşılaştırmalara dayalı yöntem: Yöneticiler, çalışanın performansını bir ya da daha fazla çalışanın performansıyla karşılaştırır.
• Ortak performans standart ve kriterlerine dayalı yöntem: Her çalışanın kendi performansı, bir diğer çalışandan bağımsız, kendi öz nitelikleri ve iş tanımı kapsamında değerlendirilir.
• Bireysel performans standartlarına dayalı yöntem: Kişiler gerçekleştirdikleri hedeflere, yarattıkları sonuç ve çıktılara göre oluşturulan bireysel standartlara göre değerlendirilir.

6. Araçları nelerdir?

Bir performans değerlendirmesinin en iyi sonucu verebilmesi için, doğru yöntemin seçilmesi oldukça önemlidir. Bunun yanında performans değerlendirmesi hangi araçlarla, hangi mecralarda yapılabilir ya da yapılmalıdır sorusu da performans değerlendirme sürecinin en iyi sonucu vermesi için cevaplanması gereken sorulardan biridir.

Günümüzde performans değerlendirmesi uygulamaları, çoğu zaman çalışma hayatının birçok alanında olduğu gibi, personel yönetim süreçlerinde de sıkça kullandığımız yazılımlar ile dijital platformlarda yapılır. Bunun yanında hâlâ klasik, eski yöntemlerin kullanıldığını da söylemek yanlış olmaz. En çok tercih edilenlerden bazıları şöyle:

• Klasik araçlar: Kağıt-kalem
• Yarı teknolojik çözümler: E-posta, dosya paylaşım alanları, dijital dosyalar
• Çağa uygun teknolojik çözümler: Performans değerlendirme yazılımları

7. Performans değerlendirmesi nasıl yapılır?

Performans değerlendirmesini nasıl yapacağınızı belirlemek için, öncelikle ne amaçla yapacağınıza karar vermeniz gerekir. Bu anlamda performans yönetimin amacını üç başlıkta inceleyebiliriz.

• Yönetsel : Performans değerlendirmesinin ücretlendirme, yükselme, transfer, işten çıkarma gibi yönetim karar süreçlerine destek olmak amacıyla yapılması
• Gelişim: Performans değerlendirmesinin kariyer planlaması, eğitim programları, danışmanlık, rehberlik gibi çalışanların gelişimine yönelik çalışmaları belirlemeye destek olmak amacıyla yapılması
• Araştırma: Performans değerlendirmesinin iş tatmini ve motivasyon düzeyinin belirlenmesi, hedeflerin oluşturulması, performansı etkileyen unsurların ortaya çıkarılması ve iyileştirilmesi amacıyla yapılması

Amacınızı belirledikten sonra, ona uygun yöntemi bulmalısınız.

8. Performans yönetimi ile performans değerlendirmesi arasındaki fark nedir?

Performans yönetimi, şirket varlığını sürdürdüğü sürece var olacak olan bir süreçken, performans değerlendirmesi bu sürecin içerisindeki belli periyotları ve çalışmaları kapsar. Tekrar belirtmek gerekirse performans yönetimi, performans değerlendirmesini de kapsayan geniş bir yönetim sürecidir.

Performans yönetimi, çalışanları bireysel değil, bir ekip olarak ele alır. Birey performansının yanında tüm ekibin performansını da ele alan devamlı bir süreçtir. Yıl içerisinde bir ya da birkaç kez yapılan, sınırlı bir incelemeye dayandırılmaz. Belli hedef ve amaçların gerçekleştirilmesiyle sonuçlanmaz. Süreklidir ve performansın hep daha iyiye taşınmasına odaklanır.

9. Yapmak zorunlu mu?

Performans değerlendirmesi, ülkemizdeki çalışma ilişkilerini düzenleyen 4857 sayılı İş Kanunu’nda kendine henüz yer bulamamıştır. Dahası, hukuki dayanağı, yapılması ya da yapılmaması durumunda karşılaşılabilecek sonuçlar ya da uygulanacak yasal süreçler hakkında da net bir bilgi bulunmuyor. Bununla birlikte İş Kanunu, çalışanın işine son verilmesi noktasında dolaylı ifadelerle de olsa performans değerlendirmesinden bahseder. 24. ve 25. maddelerinde belirtilen haklı fesih sebepleri dışında, işçinin işine son verilmesinin geçerli bir sebebe dayandırılması gerektiğini söyler.

Kısaca kanun, çalışanın performansının özellikle işten çıkarılması söz konusu olacaksa adil ve tarafsız bir şekilde ölçülmesi, performansıyla ilgili çalışana geri bildirimde bulunulması, savunma hakkının çalışana teslim edilmesi gerektiğini açıkça ifade eder.

Kanuni bir zorunluluğu bulunmayan performans değerlendirmesi, hukukun belli vakalarda aradığı bir uygulamadır. Yalnızca işten çıkarmalarda değil, terfi, maaş zammı ve pozisyon değişikliği gibi durumlarda ortaya çıkan işçi-işveren uyuşmazlıklarında - dil, din, cinsiyet, etnik köken gibi unsurlar söz konusu değilse - kanun mutlaka çalışanın performansı ve performansının değerlendirilmesiyle ilgili bilgiye ihtiyaç duyar.

10. Kolay İK’da performans değerlendirmesi nasıl yapılır?

Biz Kolay İK'da kullanıcılarımızın ihtiyaçlarına göre özelleştirebilecekleri bir performans değerlendirme modülü geliştirdik. Bu modülde çalışanlara sormak istediğiniz soruları farklı yetkinlikler altında gruplayarak hazırlayabilirsiniz. Çalışanlar kendi hesaplarından kullanıcı adı ve şifreleriyle giriş yaparak performans değerlendirmesine katılabilir.

Performans değerlendirmesinin dayanağı olan anketleri hazırlarken, anketin hangi çalışanlara uygulanacağı ve bu çalışanların astı, üstü, dengi veya kendi hiyerarşisinin dışındaki kişilerden hangilerini değerlendireceğini de kolayca atayabilirsiniz.

Sıkıntılı ve uzun bir süreç olan performans değerlendirmesini, Kolay İK'nın sunduğu özel alanları kullanarak özelleştirebilir, tüm çalışanların online olarak gerçekleştirebilecekleri değerlendirme sayesinde hem vakitten, hem kağıt israfından, hem de bitmek bilmeyen değerlendirme sürelerinden kurtulur, anket sonuçlarına tek tıkla ulaşabilirsiniz.

Pandemi döneminde performans değerlendirme uygulamamızı ücretsiz denemek için "Bu bir performans değerlendirme değildir" yazımıza tıklayabilirsiniz. Eğer bir Kolay İK hesabınız yoksa hemen oluşturarak 15 gün boyunca performans değerlendirmesi dahil tüm özellikleri ücretsiz deneyebilirsiniz.

‍Kaynakça:

• Barutçugil, İ. (2004). Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi, İstanbul: Kariyer Yayıncılık İletişim Ltd. Şti.