Borçlar Kanunu, karşılıklı alacak ve borçlar arasında takas işlemini düzenleyen önemli maddeler içermektedir. Bu hükümler, özellikle işçi ve işveren arasında alacak ve borç ilişkisini etkiler. Borçlar Kanunu'na göre iş hukukundaki spesifik maddeleri inceleyelim.
İş sözleşmelerinin sona ermesinde takas ve mahsup hakkı
Borçlar Kanunu hükümleri:
- 139’uncu madde, “iki kişi karşılıklı olarak borçlu ve her iki borç da muaccel ise her biri alacağını borcuyla takas edebilir”;
- 142’nci madde, “borçlunun iflası halinde alacaklılar, muaccel olmasa bile alacaklarını müflise olan borçları ile takas edebilirler”;
- 143’üncü madde, “takas ancak borçlunun takas iradesini alacaklıya bildirmesi ile gerçekleşebilir ve bu durumda her iki borç, takas edilecekleri anda daha az olanın tutarı kadar sona erer”;
- 144’üncü madde, “nafaka ve işçi ücreti gibi, borçlunun ve ailesinin bakımı için zorunlu olup niteliği gereği doğrudan alacaklıya verilmesi gereken alacaklar, takas haklarının doğumundan sonra ancak alacaklının rızasıyla takas edilebilecektir”;
- 145’inci madde, “borçlunun takas hakkından önceden de feragat etmesi olanaklıdır”.
- Yasanın 407’nci maddesine göre ise, işverenin işçiden olan alacağı ile ücret borcu işçinin rızası olmadan takas edilemez. Böylece, 144’üncü maddede aile geçimi için zorunlu olan kısım ücret tutarının tamamı için söz konusu edilmiştir. Yine 407’nci madde uyarınca zararın doğumunda işçinin kastı varsa bu sınırlama ortadan kalkacaktır. Fakat bu halde dahi zararın sabit bir zarar olması, doğumunda işçinin kastının yargı kararı ile ortaya konması ve takas edilecek tutarın ücretin haczedilebilir kısmını geçmemesi gerekir.
- Bu sınırlamalar ihbar ve kıdem tazminatı ile yıllık izin alacağı gibi doğumu feshe bağlı, işyerine ve işveren olan borçlar için geçerli değildir. Hatta 139’uncu maddeye göre, borçlar hakkında bir çekişme yani dava süreci olsa dahi takas işlemi gerçekleştirilebilecektir. Yine 142’nci maddeye göre, işverenin iflası halinde iş sözleşmesi sona ermemiş bir başka deyişle iş sözleşmesinin feshiyle ancak muaccel hale gelecek alacaklar için dahi takas söz konusu olabilecektir.
