Gece çalışmasında üst sınır ve diğer kısıtlar
İşçilerin gece çalışmaları 7,5 saati geçemez. Ancak, turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla 7,5 saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir. Yine, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesine dayanılarak çıkarılan İş Kanunu'na İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği’nin 7. maddesinde, İş Kanunu’nun 69. maddesine göre gece sayılan gün döneminde yürütülen işlerde fazla çalışmanın yaptırılamayacağı hüküm altına alınmıştır.
İş yerinde 7,5 saati aşan gece çalışması yaptırılmışsa veya turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde de işçinin yazılı onayı alınmadan gece çalışması yaptırılmışsa, işçinin haftalık toplam çalışma süresi kırk beş saati aşmasa dahi, yedi buçuk saati aşan süreler fazla çalışma olarak kabul edilerek % 50 fazlasıyla ücret ödemesi yapılmalıdır. Zira Yargıtay ilgili kararında, “İşçilerin gece çalışmaları günde 7,5 saati geçemez. Bu durum günlük çalışmanın, dolayısıyla fazla çalışmanın sınırını oluşturur. Gece çalışmaları yönünden, haftalık kırkbeş saat olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa da günde 7,5 saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmelidir. Dairemizin kararları da bu yöndedir.” şeklinde hüküm bulunmaktadır.
Örneğin; bir işçi haftanın beş günü 20.00-06.00 saatleri arasında günlük bir saat ara dinlenmesi (günlük filli çalışma süresi 9 saat olur) ile çalıştığını farz edersek, işçinin haftalık çalışma süresi her ne kadar toplamda 45 saat (5 gün x 9 saat) olmakla ve bu nedenle fazla çalışma ücretine hak kazanamıyor şeklinde gözükmekle birlikte, yerleşik Yargıtay kararları uyarınca, gece çalışma süresi 7,5 saati aştığı için günlük 1,5 saatten haftada toplam 7,5 saat (5 gün x 1,5 saat) fazla çalışma yapmış olduğu için fazla çalışma ücretine hak kazanmaktadır. Bu nedenle, haftalık 45 saati aşmayan çalışmalarda gereksiz yere fazla çalışma ücreti ile karşı karşıya kalmamak adına, gece çalışma süresinin 7,5 saati aşmamasına özen gösterilmesi gerekmektedir.
- 4857 sayılı İş Kanunu’nun 69. maddesi ve 76. maddeye dayanılarak çıkarılan Yönetmelik gereğince; postası değiştirilecek işçinin kesintisiz en az on bir saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılmaması, işçilere haftanın bir günü kesintisiz 24 saat hafta tatilinin verilmesi, nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde posta sayısının 24 saatlik süre içinde en az üç işçi postası çalıştırılacak şekilde düzenlemesi, vardiyaların da en geç 2 haftada bir değiştirilmesi, işçilerin gece postalarında 7,5 saatten çok çalıştırılmamaları gerekmektedir.
Ancak turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde ve bu işlerin yürütüldüğü işyerlerinde faaliyet gösteren alt işveren tarafından yürütülen işlerde düzenleme 24 saatte iki posta olacak şekilde yapılabilir. Yine turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde ve bu işlerin yürütüldüğü işyerlerinde faaliyet gösteren alt işveren tarafından yürütülen işlerde kadın çalışanın yazılı onayının alınması şartıyla 7,5 saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.
- Gece çalıştırılacak işçiler için sağlık durumlarının gece çalışmasına uygun olduğuna dair raporlar alınması ve en geç iki yılda bir bu muayenelerin tekrarlanması gerekmektedir.