Engelli dostu iş yeri için İK kılavuzu

Temmuz 2022 verilerine göre özel ve kamuda çalışanlar olarak 140.632 işçi, 65.662 memur olmak üzere 206.294 kişidir. - Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü 2021 İstatistiklerine göre

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın Ağustos 2022 verilerine göre İşkur’a kayıtlı özel gereksinimli birey sayısı 140 bin 632 ve bunların sadece 100’ü otizimli.
Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü 2021 İstatistiklerine göre

‍

Engelli dostu bir iş yeri yaratmak saygı, sevgi ve bilinçle mümkün. Sadece özel günlerde değil, her gün onların yanında olduğumuzu hissettirmeliyiz. Bu nedenle yalnızca engelli bireylerin istihdamı için iyileştirmelerde bulunmak yetersiz kalabilir. Çalışma hayatındaki aktif katılımlarını onların mutluluğu ve refahını koruyarak yapmanın yani; engelli dostu insan kaynakları yönetimi oluşturmak için kolları sıvamanın vakti geldi de geçiyor bile. Peki engelli dostu iş yeri tam olarak neyi ifade ediyor? Engelli dostu iş yeri için odaklanmamız gereken İK uygulamaları nedir? Detaylı olarak inceleyelim.

Çeşitliliğin gücünden kuvvet doğar

Günümüzde artık çeşitlilik ve kapsayıcılık, başarılı şirketlerin gururla temsil ettiği ilkelerden biri. Çeşitliliğin ve kapsayıcılığın gücüne inanarak, işin gelişimine büyük katkı sağladığını fark eden şirketler için başarının sürdürülebilirliği bir sır değil. Engellerin sadece fikirlerde olduğunu fark eden ön yargısız bir kültür, eşitliğe bir ışık açar; engelli çalışanlar dahil olmak üzere tüm çalışanların verimliliğini ve şirkete olan bağlılığını artırır.

Şirketlerde herkes için eşitliğin vurgulanmasında bazı roller oldukça kritik önem taşıyor. İnsan kaynakları uzmanları, adayların istihdamı, onların iş yeri ortamındaki aktif katılımını sağlayacak tüm destek çalışmaları ve çalışan bilincinin oluşturulması gibi birçok faaliyetler altında, engelli dostu bir iş yeri yaratmak için tüm çabasını göstermelidir. Genel bir tanımlamayla engelli dostu bir insan kaynakları yönetimi uygulamaları, hassasiyetle yürütülmesi gereken süreçleri kapsar.

Engelli dostu İK, engelli iş gücü bağlamında bireylerin çeşitliliğini belirlemek ve farklı bireysel becerilerden, yetkinliklerden ve özelliklerden yararlanma amacıyla ortaya çıkmış bir kavram. Şirket başarılarının devamı için önemli bir kaynak yaratan Engelli Dostu İKY,  engelli çalışanları dikkate alan ve onların psiko-sosyal tüm ihtiyaçlarını gideren, aynı zamanda engelli olmayan çalışanlar üzerinde bir farkındalık oluşturmayı hedefleyen ve tüm çalışanları uyumunu destekleyen bir yönetim sistemi. Bu yönetim sistemine geçebilmek için şirketlerin ilk önce engellilerin varlığını ve onlara karşı sorumluluklarının bilincinde olmaları gerekir. Bu nedenle aşağıdaki soruları cevaplandırabiliyor olmak son derece önemli(1):

• Engelli kişilerin istihdamında ilgili kanunlar ve yönetmelikler biliniyor mu?
• Şirketler, engelli istihdamı yaparken hangi destekleyici eylemlerde bulunuyor?
• Engelli çalışanlara tanınan haklar işletmede geçerli bir şekilde uygulanıyor mu?
• Engelli çalışanlara kendileriyle ilgili kararlar ve politikalar alınırken düşünceleri soruluyor mu?
• İş yeri engelli dostu bir yönetim işleyişine sahip mi?
• Engelli çalışanların potansiyellerinin ortaya çıkartılmasına yönelik uygulamalar bulunuyor mu?
• İnsan kaynakları departmanı engelli iş gücü hakkındaki sorunlar konusunda yeterli bilgiye sahip mi?
• İş yeri engelli çalışanlar için uygun tasarım ve çalışma prensipleri barındırıyor mu?
• Şirkette engelli çalışanlar, tüm ürün ve hizmetlere adil bir şekilde erişebiliyor mu?

Engelli dostu bir iş yeri için neler yapılabilir?

Engelli çalışan yasaları ve haklarını öğrenin

Engelli dostu bir insan kaynakları yönetimi için ilk adım onları koruyan yasalar ve kanunlar hakkında bilgi sahibi olmak. İşe alımdan işten ayrılana kadar olan tüm süreçte engelli çalışanların adaletli bir ortamda çalışmalarını sağlamak için ulusal ve uluslararası birçok kanun ve yönetmelik bulunuyor. Bu yasa ve kanunlar her engelli çalışana eşitlik temeliyle davranılmasını şart koşarken, her türlü ayrımcılığa karşı sert yaptırımlar içeriyor. Devlet yönergeleri hakkında bilgilenmek, engelli çalışanlara yönelik yasalar ve düzenlemeler hakkında detaylı bilgi sahibi olmak iş yerinizin eksik olduğu alanları belirlemenize katkı sağlarken olası olumsuz ihtimallerden de sizi korur.

Tüm işverenlerin ve İK uzmanları bu yasalarda işe alım, işten çıkarma, disiplin, değerlendirme, izinler, mesai saatleri ve tazminatlar gibi önemli uygulamaları kapsamlı bir şekilde öğrenmeli. Engellilerin işe giriş anından itibaren sahip olduğu haklar ve yönetmeliklerle ilgili detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.

Ekibinizi bilinçlendirin

Ön yargıların kırılması ve ayrımcılığın önüne geçmek için bilinçlenmek ve bilinçlendirmek, en önemli İK faaliyetlerinden biri. Şirketinizde engelli dostu bilinci oluşturmak için, ilk önce şirket politikalarınızı bu konuda şekillendirmelisiniz. Belirlenen politikalar dahilinde engelli dostu bir kültür, ardından da mevcut ortak bir dil oluşturduğunuzdan emin olun.

Sürekli eğitimlerle beslediğiniz kültür sayesinde ekibinizin engelli iş çalışanları için ellerinden gelenin en iyisini yapmalarını sağlamanız, şirketiniz için yapacağınız en iyi yatırımlardan biridir. Planlayacağınız eğitimler ise şu şekilde tasarlanabilir:

• Engelli dostu şirketin politikaları hakkında bilgilendirme
• Engelli çalışan hakları ve mevzuatları
• İletişim ve ön yargı atölye çalışmaları
• Acil bir durumda ne yapılmasına dair bir eylem planı

İşe alım süreçlerinizi gözden geçirin

Engelli çalışanların istihdamı onların iş gücüne olan katılımı teşvik etmede önem taşıyor. Ancak işe alım süreçlerinde dikkat edilmesi gereken bazı hususlar var. Engelli dostu bir iş yeri için ilk olarak işe alım stratejilerinizi iyi belirleyin. Sağlam temellere dayandırılmış politika ve stratejilerden sonra işe alım esnasında konuya hakim kişiler ve derneklerle birlikte işbirliği içerisinde olun. İşe alım sırasında engelli adayların mülakat ve testlere olan kolay erişimine özen gösterin. Mülakat sırasında engellinin ihtiyaç duyduğu tüm desteği sağlamaya çalışın; işitme engelli aday için işaret dili tercümanı tutmanız gibi.

Mülakatlar sırasında görev tanımlarını açıklarken şeffaf ve net olmalı, süreç boyunca onlara rehberlik etmeli, özel ihtiyaçlarını sabırlı bir şekilde gidermeli, kibar ve anlayışlı bir yaklaşım içerisinde olmalısınız.

Uyumlu bir iş yeri ortamı yaratın

İşe alınan adayın oryantasyon süreçlerindeki tüm aşamaların ihtiyaçlar doğrultusunda düzenlediğinizden emin olun. Adaptasyon sürecinde tüm kuralları, sağlık ve güvenlik prosedürleri gibi tüm konularda detaylı eğitimler verin.

Her bir çalışan için en iyi ortam, fiziksel engellerin ortadan kalktığı durumlarda geçerlidir. İş yerinizin fiziksel düzeninin engelli çalışanlara uyumlu olmasını sağlayın. Ofis mobilyalarının kişiye özgü ayarlanabilir olması, giriş-çıkışlarda ve asansörlerde rampa gibi destekleyici materyallerin kullanılması, otoparklarda engelliler için özel bir alan belirlenmesi gibi düzenlemelerle çalışma ortamını daha uyumlu bir hale getirebilirsiniz.

Destekleyici olun

Engelli dostu bir iş yeri geliştirmek için yapabileceğiniz en iyi eylemlerden biri, destekleyici bir kültür oluşturmak demiştik. Böylelikle yukarıda saydığımız tüm maddeler ışığında, çalışanların refahı ve mutluluğu için destekleyici bir yaklaşım göstermelisiniz. Sahip olduğunuz ortak bir dille iletişim kurmalı, endişelerini dile getirirken her zaman rahat olmalarını sağlamalısınız. Desteğiniz, herkes için değer taşıyacak, ancak bazı durumlarda profesyonel bir yardım hizmeti sağlamanız problemlerin çözümünde daha da fayda sağlayacaktır. Bu nedenle hem engelli çalışanlara hem de aileleri için psikolojik destek programları oluşturmalı, onların yalnız hissetmelerine neden olacak her türlü engelin önüne geçmelisiniz.
‍

Kaynakça:

(1): https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2031580
https://www.tlnt.com/an-hr-guide-to-a-disability-friendly-workplace/
https://performhr.com.au/hr-practices-to-make-your-workplace-disability-friendly/