Temel ücret nedir?

Ücret türleri, çalışanlar tarafından çokça karıştırılabilen kavramlardan biridir. Temel ücret ve işçinin hak kazandığı ücret ekleri birbirinden farklı konulara hizmet eder. Peki, temel ücret uygulaması tam olarak nedir ve temel ücret ödemeleri nasıl gerçekleşir?

Temel ücret nedir?

Temel ücret, işçinin bir iş yerinde işe başlarken işveren ile anlaştığı ve genellikle aylık olarak ödenen ücrettir. Temel ücret; prim, ikramiye, bayram yardımı gibi harici ödemelerin olmadığı bir ödeme türüdür. İşverenin her ay işçiye ödemekle yükümlü olduğu ücret, temel ücret olarak adlandırılır. Temel ücret, asıl ücret ya da çıplak ücret olarak da adlandırılabilir ve iş sözleşmesi ile belirlenir.

Temel ücret olan brüt ücret, her ay işveren tarafından genel sağlık sigortası, işsizlik sigortası, işçi payı, gelir vergisi ve damga vergisi gibi kesintiler düşülerek işçiye ödenir. Tüm bu kesintilerin ücretten düşülmesi ile net ücret, yani işçinin eline geçen ücret elde edilir.

İşçi, aldığı temel ücrete ek olarak birtakım ek ödemeler elde edebilir. Bunlar;

• Prim,
• İkramiye,
• Komisyon,
• Kardan pay alma şeklindedir.

Bir de işverenin yaptığı sosyal yardımlar bulunur. Bunlar;

• Yol yardımı,
• Yemek yardımı,
• Taşıt yardımı,
• Yakacak yardımı,
• Giysi yardımı,
• Bayram yardımı gibi ayni ya da nakdi ödemelerdir.

İşçinin aldığı temel ücrete ek olarak yapılan ödemeler ile artık bu ücret temel ücret değil, giydirilmiş ücret olur. Diğer ücret türleri ise aşağıdaki gibidir:

• Zamana göre ücret,
• Parça başına (akort) ücret,
• Yüzde usulü ücret ve bahşişler,
• Götürü ücret şeklindedir.

Temel ücretin sınırı nedir?

Temel ücret, yani bir işçinin emeği karşılığı aldığı aylık ücret, güncel asgari ücretin altında olamaz. Asgari ücret, her yılın başında o dönemin koşullarına göre güncellenir. Güncellenen bu tutar bir işçinin kazanması gereken minimum tutarı oluşturur. Ancak, temel ücretin bir üst sınırı yoktur. Yapılan işe göre her işveren bir ücret skalası belirler ve kendi ücret politikasını uygulamaya gayret eder.

Temel ücret nasıl ödenir?

Temel ücret; bir işçiye, ürettiği mal ya da hizmetin karşılığı olarak işveren tarafından ödenen ücrettir. 4857 sayılı İş Kanunu’na ait 32. maddede de ücret genel olarak bu şekilde tanımlanır. Ayrıca, kanuna göre ücret, para ile ödenen tutar şeklinde somut olarak açıklanır.

İş Kanunu kapsamında yapılan ücret tanımına göre, işçinin emeği karşılığında alacağı temel ücret paradan farklı olamaz. Yani, emeği eşya, bono, kupon gibi farklı bir şey ile takas etmek mümkün değildir.

Bir iş yerinde çalışan işçi sayısı 10 ve üzerinde ise bu iş yerine ait işçilere ücret ödemeleri banka kanalı ile yapılır. Bu genel olarak, iş yerinin anlaşmalı olduğu bankada açılan işçi maaş hesaplarına maaş yatırma şeklinde gerçekleşir. İşçinin ödemesi para dışında başka bir mal ile takas edilemediği gibi maaşı elden de ödenemez. Ayrıca, iş sözleşmesinde farklı bir şekilde anlaşma sağlanmadıysa işçinin ücret ödemesi bankaya TL üzerinden yatırılır.

İşçiye ödenmesi kararlaştırılan temel ücret genellikle aylık periyotlar ile ödenir. Taraflar aralarında kararlaştırdıkları takdirde ücret ödemeleri haftalık veya günlük periyotlarla da yapılabilir. Ancak, İş Kanunu’nda da belirtildiği üzere, işçinin hak ettiği ücret en geç ayda bir ödenebilir.

Temel ücret zamanında ödenmezse ne olur?

İşçiye ödenmesi gereken temel ücretin zamanında ödenmemesi halinde;

• İşçi, iş görme borcunu yerine getirmekten vazgeçebilir.
• İşverenin işçiye ödemediği ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı üzerinden işçiye ilave ödeme yapılır.
• İşçi, ücreti zamanında ödenmediği hallerde iş sözleşmesini haklı sebeple feshedebilir.
• İşçinin ücretini gününde ödemeyen işverene idari para cezası uygulanır.

İşçi ile işveren iş sözleşmesinde belirtilen ücret ödeme tarihinde mutabık olurlar. Belirtilen tarihten 20 gün sonra ücretin işçiye ödenmemesi halinde, mücbir bir neden de mevcut değilse işçi işi bırakma hakkına sahip olur.

İşletmenize dair izin ve mesai, ücret değerlendirme, performans, vardiya yönetimi gibi tüm personel süreçlerinizi çok daha pratik bir şekilde yönetmek için tıklayın ve Kolay İK’yı 15 gün boyunca ücretsiz deneyin.