Ev hizmetlerinde çalışanların hakları nedir?

“Bakıcılar fazla mesai ücreti alabilir mi?”, “Evimde çalışan personelin sigortasını nasıl yapabilirim?” ve dahası. Ev hizmetlerinde çalışanların çalışma hayatındaki yeri ve yasal haklarına dair tüm merak edilenleri sizler için derledik.

Hangi tür işler ev hizmetlerinden sayılır?

Ev hizmetleri kavramı; ev içinde yaşayan bireyler tarafından gerçekleştirilebilecek temizlik, yemek, bahçe bakımı, ütü, çamaşır gibi gündelik işler ile çocuk, yaşlı yahut engelli gibi bakıma ihtiyacı olan kişilerin bakım işlerini ifade etmektedir. Yani; çocuk bakıcılığı, hasta bakıcılığı, şoförlük, temizlik işçiliği, bahçıvanlık, hizmetçilik, bekçilik, aşçılık, özel öğretmenlik, hayvan bakıcılığı gibi başlıklarla, kendi geçimlerine ve gelirlerine katkı sağlamak amacıyla, bu işleri görenler “ev hizmetlerinde çalışanlar” kapsamda değerlendirilir.

Ev hizmetlerinde çalışanlar İş Kanunu kapsamında mı?

Hayır. 4857 sayılı Kanun’un 4’üncü maddesine göre, yukarıda bahsedilen işlerde çalışanlar İş Yasası kapsamına girmezler. Ancak, bu çalışanlar için 6098 sayılı Borçlar Kanunu’nun iş hayatına ilişkin hükümleri uygulanır.

Ev hizmetlerinde çalışanlar fazla mesai ücreti alabilir mi?

EVET. Borçlar Kanunu 398’inci maddesine göre, ev hizmetlerinde çalışanlar gibi bu yasaya tabi çalışanların “özel kanunlarda belirtilen hükümler saklı kalmak” şartı ile; “normal süreden daha fazla çalışmayı gerektiren bir işin yerine getirilmesi zorunluluğu doğar, işçi bunu yapabilecek durumda bulunur ve aynı zamanda kaçınması da dürüstlük kurallarına aykırı olursa işçi, karşılığı verilmek koşuluyla, fazla çalışmayı yerine getirmekle” yükümlüdür. Buradaki özel kanunlardan kasıt 4857 sayılı İş Kanunu’dur; dolayısıyla, ortada bir fazla mesai söz konusu var ise İş Kanunu’ndaki günlük 11 saat ve haftalık 45 saatlik ölçütleri dikkate almak gerekir.

Ev hizmetlerinde çalışanlar kıdem/ihbar tazminatı alabilir mi?

• Ev hizmetlerinde çalışanlar, kıdem tazminatı alamaz ancak ihbar tazminatı alabilir. Ev hizmetlerinde çalışanlar İş Yasası’na tabi olmadıkları için kıdem tazminatına hak kazanamamaktadır. Ancak, Borçlar Kanunu’nda düzenlenen diğer bazı tazminat türlerinden faydalanabilmektedirler.
• Borçlar Kanunu 438’inci maddesine göre; işveren belirsiz süreli sözleşmeyi haklı bir sebep olmaksızın feshetmesi durumunda işçiye ihbar tazminatı ödemek zorundadır. Borçlar Kanunu 432’nci maddesinde fesih bildirim süreleri ise; 1 yıla kadar çalışması olanlar için 2 hafta, 1-5 yıl arası çalışmış olan işçiler için 4 hafta, 5 yıldan fazla çalışan kişiler için ise 6 hafta olarak saptanmıştır.
• Yine aynı madde hükmüne göre, belirli süreli sözleşmelerin haklı bir sebep olmadan işveren tarafından feshi halinde, işçiye sözleşmenin geriye kalan sürelerine ait Bakiye Süre Tazminatı ödenir.

Ev hizmetlerinde çalışanlar iş güvencesi kapsamında mıdır?

Hayır. Bu tür işlerde çalışanlar İş Yasası kapsamında bulunmadıkları için iş güvencesi çerçevesinde değerlendiremezler. Dolayısıyla, işe iade davası açamazlar. Ancak, Borçlar Kanunu 434’üncü maddesinde açıklanan kötü niyet tazminatına hak kazanabilirler. Bu maddeye göre, “Hizmet sözleşmesinin fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işveren, işçiye fesih bildirim süresine ait ücretin üç katı tutarında tazminat ödemekle yükümlüdür.”

Ev hizmetlerinde çalışanlar ölüm tazminatı alabilir mi?

Evet. Borçlar Kanunun 440’ıncı maddesine göre; işçinin ölümü halinde işçinin bakmakla yükümlü olduğu kişilere, ölüm gününden başlayarak 1 aylık, hizmet ilişkisi 5 yıldan fazla sürmüşse 2 aylık bir ödeme yapma yükümlülüğü hükmü mevcuttur. Bu yükümlülük, kıdem tazminatından ayrı olarak yerine getirilecektir.

Ev hizmetlerinde çalışanların sigortası nasıl yapılır?

5510 sayılı Yasa’nın ek 9’uncu maddesi hükmünce, ev hizmetlerinde çalışanların tama­mı (çalışma gün sayısı 10 günden fazla ve 10 günden az olanlar şeklinde) iki farklı başlıkla sosyal güvenlik kapsamına alınmıştır. Böylece, ev hizmetlerinde çalışanlar ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 gün ve daha fazla olan çalışanlar (örneğin; bir ay içerisinde toplam 80 saat çalışan bir işçi için 80 saat / 7,5 saat = 11 gün) için sigortalı bildirimi işveren tarafından ilgili belge ile en geç çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar yapılır.

Diğer yandan, çalışma gün sayısı 10 günden az olanlar için ise (örneğin; bir ay içerisinde toplam 70 saat çalışan bir işçi için 70 saat / 7,5 saat = 9 gün) çalıştırıldıkları süreyle orantılı olarak işverence 82’nci maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının yüzde 2’si oranında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi ödenmesi gerekmektedir.

‍