Çalışanlar için gelir vergisi nedir?

Gelir vergisi nedir?

Gelir vergisi, bir kişinin veya şirketin belirli bir dönemde elde ettiği gelir üzerinden devlete ödediği paydır. Gelir ise kişinin bir yıl içerisinde ticaret, mal ya da gayrimenkul satışı, gayrimenkul veya menkul varlıkların getirisi, ücretli çalışma vb. karşılığında elde ettiği maddi kazançtır. Gelir vergisi kişisel gelir vergisi ve kurumsal gelir vergisi olmak üzere ikiye ayrılır.

Kişisel gelir vergisi nedir?

• Kişilerin elde ettiği gelir üzerinden alınan vergidir. Bu gelir, maaşlar, ücretler, kira gelirleri, faiz gelirleri, sermaye kazançları gibi çeşitli gelir kaynaklarından elde edilebilir. 

Kurumsal gelir vergisi nedir?

• Şirketlerin karları üzerinden alınan vergidir. Şirketler, faaliyetlerinden elde ettikleri gelirlerden belirli giderleri düştükten sonra kalan kar üzerinden vergi ödemelerini gerçekleştirirler. 

Her iki durumda da gelir vergisi oranları yapılan iş ve gelir düzeyi gibi farklı faktörlere göre değişiklik gösterir. Vergi yükünü hafifletecek gelir vergisi istisnası veya vergi indirimleri de yine bu faktörlere göre farklılaşır.

Ücretli çalışanlar için gelir vergisi ne anlama gelir?

Gelir vergisi resmi bir geliri olan her vatandaşın ödediği bir vergidir. İster kendi işinin sahibi olsun, ister gayrimenkul satışı yapsın, ister bir fabrikada işçi olsun. Bir şekilde yıl içerisinde resmi olarak bir kazanç elde eden herkes kazancı üzerinden gelir vergisi ödemekle yükümlüdür. Ancak gelir vergisi ücretli çalışanlar için ayrı bir öneme sahiptir. Zira maaşlı bir çalışan iseniz ve maaşınızı brüt maaş üzerinden alıyorsanız yıl sonuna doğru elinize geçen net maaş tutarının gittikçe düşmesi yıllık toplam kazancınıza göre ödeyeceğiniz gelir vergisi oranlarının artmasındandır.

Daha açık bir ifade ile anlatmak gerekirse; bir çalışan yıl içerisindeki kazancına göre aylık geliri üzerinden gelir vergisi öder. Ancak gelir vergisi oranı ülkemizde sabit değildir. Çalışan, yıl içerisindeki kazancına göre bu vergi dilimlerinden birine girer ve ödeyeceği gelir vergisinin oranı da içinde bulunduğu vergi dilimine göre belirlenir.

Gelir vergisi oranı hangi kazanca göre belirlenir?

Gelir vergisi çalışanın bordrosunda kümülatif gelir vergisi matrahı başlığı altında gösterilen tutar üzerinden kesilir. Gelir vergisi ne demek, gelir vergisi nasıl hesaplanır gibi sorgularda genelde çıkan sonuçlar yanıltıcıdır çünkü bu tutar çalışanın brüt maaşı değildir. Gelir vergisine esas çalışan geliri, brüt maaş üzerinden SGK işçi payının ve işsizlik sigortası fonu işçi payının düşülmesi sonucunda kalan tutar olan ve kümülatif gelir vergisi matrahı olarak adlandırılan toplam kazançtır. Yani gelir vergisi bir çalışanın yıl içerisindeki kazancından SGK ve işsizlik sigortası payları düşüldükten sonra geriye kalan kazancına göre belirlenmektedir.

2023 gelir vergisi oranları

2023 yılı için belirlenen güncel gelir vergisi oranları ve gelir vergisi dilimlerini aşağıdaki tablodan inceleyebilirsiniz.

Çalışanların gelir vergisi nasıl hesaplanır?

Gelir vergisi hesaplama konusundaki temel unsur, çalışanın elde ettiği yıllık gelirdir. Yıllık gelir, maaş, kira geliri, faiz geliri, serbest meslek kazançları, işletme kazançları, sermaye kazançları gibi çeşitli kaynaklardan elde edilen tüm gelirleri içerir.

👉 2023 Temmuz asgari ücret ara zammından sonra gelir vergisi hesaplamalarındaki değişiklikleri öğrenmek için gelir vergisi matrahı hesaplama yazımıza göz atın.

Gelir vergisi beyannamesi ne zaman verilir?

Gelir vergisi beyannamesi, kişilerin, serbest meslek sahiplerinin, şirketlerin veya gelir elde eden diğer mükelleflerin, belirli bir dönem içinde elde ettikleri gelirleri, giderleri, vergi indirimlerini ve istisnaları bildirmek için kullanılan resmi bir belgedir. Bu belge, genellikle bir yıl içindeki mali durumu gösterir ve bu döneme ait vergi yükümlülüklerini yerine getirmek üzere vergi idaresine sunulur.

Gelir vergisi beyannamesi, kişisel gelir vergisi mükellefleri tarafından doldurulmalıdır. Vergi mükellefleri yasal olarak beyanname üzerinde yer alan tüm bilgileri doğru ve eksiksiz bir şekilde doldurmakla yükümlüdür. Gelir vergisi hangi aylarda ödenir ve gelir beyannamesi ne zaman teslim edilmelidir sorularının cevabı gelir türüne göre değişiklik gösterir.

• Yıllık gelir vergisi beyannamesi geliri izleyen yılın Mart ayının ilk günü ve son günü arasında ödemeler tamamlanmalıdır. İlk taksit Mart ayı sonuna kadar, ikinci taksit ise Temmuz ayı sonuna kadar ödenebilir.
• Eğer gelir, sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan oluşuyorsa, geliri izleyen yılın Şubat ayının ilk günü ve son günü arasında ödemeler tamamlanmalıdır. İlk taksit Şubat ayı sonuna kadar, ikinci taksit ise Haziran ayı sonuna kadar ödenebilir.

Gelir vergisi istinası nedir?

Gelir vergisi istisnası diğer adıyla gelir vergisi indirimi bir kişinin belirli bir gelir türünden elde ettiği gelirin, vergi yasaları çerçevesinde vergilendirilmeyeceği veya belirli bir tutarına kadar vergiden muaf tutulacağı durumları ifade eder. Gelir vergisi istisnası için en yaygın örnekler arasında; 

• Asgari ücretlilere belli bir oranı aşmadıkları takdirde verilen istisnalar
• Çalışan ailelere çocuğu olması durumunda verilen istisnalar
• Yol, yemek, doğalgaz gibi sosyal yardımlar için verilen istisnalar yer alır.

Ayrıca, belirli sektörlerde yapılan çalışmalar veya yatırımlar da gelir vergisi istisnalarına dahil olabilir.

👉 2023 yılı yol ve yemek istisna tutarları yazımızı göz atın.

Gelir vergisi ödenmezse ne olur?

Vergi beyannamesinin verilmesiyle tahakkuk eden miktar, tahakkuk fişinde belirtilen son ödeme tarihine kadar cezasız bir şekilde ödenebilir. Ancak, vergi borcu belirlenen süre içinde ödenmezse, borç takibe alınır ve vergi gecikme cezası uygulanır. Takip sürecinin uzaması durumunda, mevcut borca faiz eklenir. Bu durumda haciz ve banka hesaplarına el konma riski vardır. Özet olarak gelir vergisi ödenmezse ne olur sorusunun cevabı aşağıdaki durumlarla sonuçlanabilir.

• Gecikme faizi ve ek para cezaları
• Haciz ve icra yoluyla tahsilat
• Ertelenmiş vergi hakkının kaybı

Çalışanların gelir vergisi nasıl ödenir?

Son olarak gelelim gelir vergisi nasıl ödenir sorusuna. Vergi mükellefleri, ikametgahlarının bağlı olduğu vergi dairesi veya iş yerlerinin anlaşmalı olduğu vergi dairesi aracılığıyla vergi ödemelerini gerçekleştirebilirler. 

Vergi dairelerinin yanı gelir vergisi ödemesi Ziraat Bankası, Vakıfbank ve Halkbank üzerinden de ödenebilir.

Kaynakça:

‍193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu
‍Resmi Gazete ilgili madde