Hangi durumlar iş kazasına girer?

İş kazaları nedir?

İş kazası, basitçe ifade etmek gerekirse, bir işçinin iş yerinde veya işverenin talimatıyla iş yeri dışında çalışırken meydana gelen ve işçinin hemen veya ilerleyen zamanlarda bedensel veya zihinsel olarak zarar görmesi durumuna denir. 

İş kazaları, 4857 sayılı İş Kanunu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile diğer ilgili iş hukuku düzenlemeleri kapsamında ele alınmaktadır. Bu kanunlar iş kazalarının tanımını yapmakla kalmaz, aynı zamanda iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınması gereken önlemleri ve uygulanması gereken prosedürleri belirler.

Hangi durumlar iş kazasına girer?

İş kazaları, bir işçinin işverene ait işyerinde bulunduğu sırada meydana gelen herhangi bir bedensel veya zihinsel zarar durumunu kapsar. Aynı şekilde, işveren tarafından işyeri dışına gönderilen bir işçinin asıl işini yapmaksızın geçirdiği zamanlarda meydana gelen zararlar da iş kazası olarak kabul edilir. Bununla birlikte, hizmet akdiyle birden fazla işveren tarafından çalıştırılan ve çocuk emziren kadın işçinin, yasal olarak çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda (süt izni) maruz kaldığı herhangi bir kaza da iş kazası olarak kabul edilir. İşveren tarafından sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında meydana gelen her türlü kaza da iş kazası olarak değerlendirilir. Bu tür kazalar genellikle "trafik iş kazaları" olarak adlandırılır.

İş kazaları örnekleri 

İş kazaları çeşitli sektörlerde ve iş yerlerinde meydana gelebilecek farklı türleri temsil eder. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi iş kazası sadece iş yerinde meydana gelmez, işin gerçekleştirilmesi için gidilen her yerde yaşanan olayları da kapsar. Daha spesifik bir örnek vermemiz gerekirse iş kazası örnekleri aşağıdaki gibidir:

• Bir inşaat işçisinin düşmesi sonucu kemik kırığı veya başka ciddi yaralanmalar alması.
• Bir fabrika işçisinin makine kazası sonucu parmaklarını kaybetmesi veya uzuvlarının ezilmesi.
• Bir ofis çalışanının yanlışlıkla takılı kablo nedeniyle düşüp belini incitmesi.
• Bir market çalışanının ağır bir paketin düşmesi sonucu yaralanması.
• Bir taşıt sürücüsünün işyerine veya iş dönüşünde bir kaza geçirmesi.
• Bir temizlik görevlisinin kaygan zeminde kayarak düşmesi ve kırıklar yaşaması.
• Bir tesisatçının yanlışlıkla gaz kaçağına maruz kalması ve zehirlenmesi.
• Bir restoran çalışanının kaynar suya temas ederek yanık yaşaması.
• Bir güvenlik görevlisinin bir saldırgan tarafından saldırıya uğraması ve yaralanması.
• Bir tarım işçisinin ağır bir ekipmanın altında kalması sonucu ciddi yaralanmalar yaşaması.

İş kazası durumunda yapılması gerekenler

İş kazası yaşandığında, en önemli durum mağduriyet yaşayan işçinin sağlığının korunmasıdır. Bu sebeple ilk adım, deneyimli ve eğitimli kişiler tarafından işçiye acil müdahale yapılması ve sağlık durumunun güvence altına alınması olmalıdır. Mümkün olduğunca, kaza anında hemen, ancak bu mümkün değilse kaza sonrasında derhal kolluk birimlerine haber verilmelidir. Çünkü iş kazası olsa dahi, durumun adli yargıya taşınma olasılığı göz ardı edilmemelidir. Kaza yerindeki olası deliller belirlenmeli ve korunmalı, tanıkların ifadeleriyle birlikte deliller titizlikle değerlendirilerek olayın doğru bir şekilde tespiti sağlanmalıdır. 

İş kazalarının mevzuattaki bildirim süreleri özenle takip edilmeli ve yaşanan her bir iş kazası, en geç üç iş günü içinde işveren tarafından Sosyal Güvenlik Kurumu'na bildirilmelidir. İşverenin bu bildirim yükümlülüğünü ihlal etmesi, SGK tarafından idari para cezasına çarptırılmasına neden olabilecek ciddi bir ihlal olarak kabul edilir. Eğer SGK, işçi veya işveren tarafından yapılan başvuru üzerine, olayın iş kazası olmadığına veya bildirim yapılmaması gereken bir durum olduğuna hükmederse, işçi tarafından yaşanan olayın iş kazası olarak kabul edilip edilmediğinin belirlenmesi için iş kazasının tespiti davası açılabilir.

İş kazaları SGK’ya nasıl bildirilir?

Gelelim iş kazalarının SGK bildirimlerinin nasıl olması gerektiğine. İş kazaları, işveren tarafından doğrudan veya taahhütlü posta yoluyla en geç üç iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumu'na  bildirilmelidir. Ancak, iş kazasının işverenin kontrolü dışındaki bir yerde gerçekleşmesi durumunda, bildirim süresi, olayın öğrenilme anından itibaren başlar. 

Üç günlük süre içinde SGK'ya iş kazası bildiriminde bulunmayan işveren, idari para cezası ve diğer yaptırımlarla karşı karşıya kalır. Bu yaptırımlar arasında en önemli olanı, SGK'nın bildirim yapılmadan önce geçen süre için işçiye ödenmesi gereken geçici iş göremezlik ödeneğini işverenden tahsil etmesidir. Yani, SGK bildirim yapıldıktan sonra işçiye ödenecek olan iş göremezlik ödeneğini karşılarken, bildirim tarihinden önce yapılan ödemeler işverene yüklenecektir. Bu şekilde, işverenin bildirimi geciktirmesi durumunda mali sorumlulukları da artmış olur. 

İş kazaları nedeniyle açılan davalar

İş kazası nedeniyle açılan davalar genellikle işçinin yasal haklarını korumak ve tazminat talep etmek için başlatılır. Bu tür davalar genellikle aşağıdaki gibi alanlarda açılabilir:

• ‍Maddi ve Manevi Tazminat Davaları: İş kazası sonucu zarar gören işçiler veya onların aileleri, işveren veya sigorta şirketi aleyhine tazminat davası açabilirler. Bu davalarda, işçinin yaşadığı maddi ve manevi zararlar, tıbbi masraflar, gelir kaybı ve iş kaybı gibi konular gündeme gelir.

• ‍İşveren Sorumluluğu Davaları: İşverenin iş sağlığı ve güvenliği yükümlülüklerini yerine getirmediği ve bu nedenle iş kazasının meydana geldiği iddiasıyla işveren aleyhine dava açılabilir. Bu tür davalar, işyerinde gerekli güvenlik önlemlerinin alınmaması, eğitim eksikliği veya tehlikeli koşulların bulunması gibi durumları içerebilir.

• ‍Çalışma Koşullarının Düzeltilmesi İçin Açılan Davalar: İş kazası sonrasında iş yerindeki koşulların düzeltilmesi veya güvenlik önlemlerinin artırılması için işverene karşı dava açılabilir. Bu tür davalar, işyerindeki riskleri azaltmak ve gelecekteki kazaları önlemek amacıyla yapılır. 

• ‍Sigorta Davaları: İş kazası sonucu maddi zararların karşılanması için işverenin veya işçinin sigorta şirketinden tazminat talep etmek amacıyla sigorta davaları açılabilir.

Bu davalar, iş kazası sonucu zarar gören işçilerin haklarını korumak ve yaşadıkları mağduriyetleri telafi etmek için başlatılır. Her ülkenin iş hukuku ve iş kazalarıyla ilgili yasal düzenlemeleri farklı olduğundan, dava süreci ve uygulanan yasal prosedürler de ülkeye göre değişiklik gösterebilir.

Mevzuat süreçlerinizi basitleştiren eksiksiz rehber: Kolay Mevzuat

Bordro yönetiminden güncel mevzuatlara kadar her türlü bilgiyi anında bulabileceğiniz kütüphaneniz Kolay Mevzuat yayında! Son mevzuat değişiklikleri, bilmeniz gereken hukuki detaylar ve dahası için hemen Kolay Mevzuat sayfasını ziyaret edin.